محورى ايجاد شبكه مى‌كنند و پاره‌فرهنگ‌ها را به وجود مى‌آورند. مجموعه پاره‌فرهنگ‌ها در ارتباطى متقابل، شبكه‌اى در هم تنيده ايجاد مى‌كنند كه فرهنگ يك گروه يا اجتماع يا جامعه است.

در گروه مؤمنان اوّليه به اسلام، اصل توحيد محورى‌ترين باور بود كه با عبارت لا اله الّا اللَّه بيان شد. شعار پيامبر اسلام اين بود كه‌

«قولوا لا اله إلّااللَّه تفلحوا»

و همه تعالى اسلام در عمل فردى، عمل اجتماعى و عمل جمعى، و نيز در ابعاد عبادى، اقتصادى و سياسى، بر محور اصل توحيد، نفى بندگى غير خدا، پيروى از خداوند، دورى از ظلم و تقواى الهى شكل گرفت.

گفتيم فرهنگ، معناى عمل، چگونگى عمل، پيوند عمل‌ها، پيوند عاملان و ملاط تشكيل گروه اجتماعى است. امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس براى خدا دوست بدارد و براى خدا دشمن بدارد و براى خدا بخشش كند، از كسانى كه ايمانش كامل شده است»؛ يعنى در خرده‌فرهنگ گروه اجتماعىِ مؤمنان، محور همه باورها، ارزش‌ها، نمادها و هنجارها، اصل توحيد، اطاعت از خداوند و رعايت تقواى الهى است.[1]

با توجّه به نكات ياد شده، پيوند گروهى مؤمنان با محور بودن اصل توحيد (اصل ولايت مؤمنان)، ارزشمند تلقى مى‌شود و هر چه پيوند عميق‌تر شود، اين ارزش متراكم‌تر مى‌گردد.

روايات، بر ميزان بالاى اين ارزش تأكيد مى‌كنند.[2] امام صادق عليه السلام فرمود: «همانا دو مسلمان با يكديگر ملاقات (تعامل) مى‌كنند. پس آن كه محبتش به دوستش (هم پيوند ايمانى‌اش) شديدتر است، برتر و ارزشمندتر است».

اصولًا هيچ ايده‌اى بدون دليل در يك گروه يا سازمان اجتماعى و بدون قرار گرفتن در جريان تعامل انسان‌ها باقى نمى‌ماند. در اين‌باره تحت عنوان تداوم پاره‌فرهنگ دين نيز سخن مى‌گوييم. در مطالب پيشين گفتيم گروه يا سازمان اجتماعى بر محور ايده‌ها شكل‌

[1]. ر. ك: حُرّ عاملى، محمّد بن حسن، وسائل الشيعه، ج 16، ص 165، روايت 21249.

[2]. ر. ك: همان، ص 176، روايت 21283.