ارزش‌ها، نهادها و هنجارهاى محورى گروه، واكنش نشان مى‌دهند.

ممكن است در يك جامعه با تعدد گروه‌ها، شخصى رفتار نابهنجارى انجام دهد و كسى كه كار او را مى‌بيند، در تعامل مستقيم با او نباشد. در اين صورت، معمولًا درهم كشيدن چهره، رفتار نابهنجار شخص ياد شده را تغيير نمى‌دهد و حتّى تذكر و بازداشتن زبانى نيز تأثير قابل توجهى ندارد. چون عمل كننده و شخص نهى كننده، در تعامل و پيوستگى به يكديگر نيستند، مگر اين كه نهى يك نفر- در صورت بى‌اعتنايى شخص عمل كننده- از سوى ديگران تأييد شود و آنها نيز همراه با بازدارنده، به نكوهش شخص بدكار بپردازند.

1. انديشه اجتماعى شدن در روايات‌

تا اين‌جا گفتيم كه انكار قلبى، حداقل احساس همنوايى با پاره فرهنگ دين و جدايى از كج‌رفتاران در ميان مسلمانان است. قدم جدى‌تر در زشت شمردن بدى‌ها، بروز اين زشت‌شمارى از راه درهم كشيدن چهره است. درهم كشيدن چهره، به عنوان نماد و نشان‌دهنده نارضايى، در موارد بسيارى و در فرهنگ‌هاى متعددى به كار مى‌رود و نوعى كنترل عاطفى به شمار مى‌آيد. اين كار، بر تمايل شخص به مورد قبول ديگران بودن اثر مى‌گذارد و خلاف تحقق اين تمايل است و نوعى تنبيه و رنجاندن شخص كجرو شمرده مى‌شود.

اعتراض به كجروى و اصرار بر ترك كجروى و رعايت هنجارها، مرحله بعدى كنترل اجتماعى است. نهى زبانى، عنوان همين مرحله است. براساس بحث‌هاى مربوط به گروه، سازمان، موقعيت، پايگاه و اقتدار، اقدام به نهى زبانى، اتخاذ موقعيتى مقتدر در مورد شخص كجرو است. اگر شخص برتر در موقعيت اقتدارى قرار داشته باشد، اين عمل، هم آسان است و هم در چارچوب ساختار گروه قابل فهم و پيش‌بينى. امّا اگر عضو ساده گروه و سازمان بخواهد چنين موضعى در مورد احرازكننده موقعيت برتر بگيرد، ناسازگار با ساختار معمولى سازمان و مشكل است. براى مثال، اين كه نگهبان اداره بخواهد رئيس آن جا را مورد اعتراض و نكوهش قرار دهد. اتخاذ موضع اقتدارى براى عضو كم و بى‌اقتدار، با واكنش‌