و نهى در آن ساختار براى همگان ممكن بوده است. اين نكته نيز در جامعه‌شناسى مدينة النّبى اهمّيت دارد.

طراحى سازمان اجتماعى مى‌تواند به نحو خاصى باشد، ولى دوام آن ساختار، مستلزم اعمال دو فرايند اجتماعى شدن و كنترل اجتماعى- به طور كاملًا متناسب با آن ساختار- است. اگر مثلًا يك شركت تعاونى مصرف را آن‌طور طراحى كردند كه در كتاب‌هاى تعاون نوشته شده است، ولى در واقعيت خارجى، وقتى اعضا جمع شدند و انتخابات هيأت مديره انجام شد، جريان پاداش‌ها، يعنى تشويق و تنبيه‌ها به نوعى بود كه بسيارى از افراد، صلاح خود را در ترك امر و نهى ديدند، شركت تعاونى محقق، غير از طرح اوّليه شركت تعاونى خواهد شد و اصولًا شركت تعاونى نخواهد بود؛ همان‌طور كه در شركت‌هاى تعاونى محلى كه پس از انقلاب اسلامى در ايران تشكيل شد، شاهد آن بوديم و البته بيشتر شركت‌هاى تعاونى ادارات نيز چنين است.

همان‌طور كه تاريخ گواه است، فرايندهاى اجتماعى شدن و كنترل اجتماعى در جامعه مسلمانان قرن اوّل هجرى، به نحوى تحقق يافت كه مردم، صلاح را بر ترك امر به معروف و نهى از منكر ديدند و براى نمونه، اين مطلب در خطبه امام حسين عليه السلام در مكه در سال شصت هجرى آمده است.[1] پس ساختار اجتماعى مدينه پس از نبى اكرم صلى الله عليه و آله به تدريج تغيير كرد و آن شد كه حكم شرعى پيشوايان معصوم براى شيعيان، تقيه بود. بر اين اساس، اجراى عمومى امر به معروف و نهى از منكر، در برخى ساختارها و سازمان‌هاى اجتماعى ميسر است.

2- 9. نتيجه‌گيرى‌

در مطالب مشروح گذشته، نكات بسيارى مطرح شد كه ذكر دوباره برخى از آنها براى پيگيرى بحث ضرورى است. افراد تمايل دارند خوب باشند. افراد تمايل دارند مورد قبول ديگران باشند. افراد تمايل دارند به افراد ديگر متعلق باشند. موضع روانى نگرش‌[2] افراد در

[1]. ر. ك: حرّانى، حسن بن على، تحف العقول، بخش كلمات امام حسين عليه السلام.

[2].

edutittA. 1