گونه تعريف كنيم كه تمايز آن با مفهوم اجتماعى شدن مشخص باشد. ما در اين نوشته، اصطلاح كنترل اجتماعى را فقط در حد مفهوم كنترل اجتماعى بيرونى به كار خواهيم برد.

يادآورى مى‌كنيم كه كنترل اجتماعى انتظامى و ارشادى، هر دو از اقسام كنترل اجتماعى بيرونى است.

«كنترل اجتماعى، يكى از مهم‌ترين و متداول‌ترين مباحث جامعه‌شناسى است. اين مبحث در مورد ابزارهاى مختلفى كه از طرف جامعه براى سر عقل آوردن اعضاى عصيانگرش به كار مى‌رود، صحبت مى‌كند. حتّى اگر گروه كوچكى از افراد بخواهند رابطه‌اى دائمى برقرار سازند، نياز به مكانيزمى براى كنترل افراد گروه دارند».[1]

به يقين روش‌هاى كنترل اجتماعى، بسته به مقاصد و شخصيت گروه مورد بحث، تفاوت مى‌كند، ولى درهر صورت، كاربرد مكانيزم كنترل اجتماعى، از ميان بردن اشخاص مشكوك يا ناخواسته در هر دستگاه براى ترساندن ديگران از عواقب مخالفت با خواست گروه يا اجتماع است.

4- 2. مكانيزم‌هاى كنترل اجتماعى‌

مكانيزم‌هاى كنترل اجتماعى گوناگون هستند، «خشونت، تهديد اقتصادى، ترغيب، استهزاء، شايعه، رسوايى و انگ زدن. آخرين و بدون شك قديم‌ترين وسيله كنترل اجتماعى، به كار بردن خشونت جسمانى است. هيچ دولتى نمى‌تواند بدون وجود يك نيروى پليس يا چيزى شبيه به آن، به حياتش ادامه دهد.

از آن جا كه استفاده دائمى از خشونت، غير علمى و گاهى بى‌تأثير است، سازمان‌هاى رسمى كنترل اجتماعى، معمولًا مى‌كوشند ابزار خشونت، كمتر در دسترس همگان قرار گيرد. «مهم‌ترين نيروى بازدارنده براى اغلب مردم، تنها تهديد به اعمال خشونت است؛ زيرا اغلب مردم فقط با علم به اين كه ارتكاب خلاف، به مجازات آنها خواهد انجاميد، مرتكب خلافى نمى‌شوند.

[1]. ر. ك: برگر، پيتر، دعوتى به جامعه‌شناسى، ص 159- 179.