«براى شناخت اجتماعى شدنى كه در بطن خانواده صورت مى‌گيرد، بايستى محيطهاى تعلق اين خانواده را شناخت».[1] چند نمونه از محيطهاى تعلق گروه خانواده عبارت‌اند از محيط روستايى و محيط شهرى، گروه‌هاى نژادى، قومى و فرهنگى، طبقه اجتماعى كه خانواده به نسبت به اين كه به كدام يك از آنها متعلق باشد، ارزش‌ها و هنجارها و عناصر فرهنگى مشخصى را به اجتماعى شوندگان القا مى‌كند. مثلًا خانواده روستايى و شهرى را در نظر بگيريد كه محتواى پيام و شيوه اجتماعى كردنشان، تحت‌تأثير فرهنگ روستا يا شهر متفاوت است؛ هر چند عامل اجتماعى كردن در هر دو مورد، گروه خانواده است.

3- 3- 2. محيطهاى مرجع‌

امّا فقط در نظر گرفتن محيطهاى تعلق كافى نيست، بلكه بايد محيطهاى مرجع را نيز در نظر گرفت. اينها محيطهايى هستند كه فرد بى‌آن كه بدانها تعلق داشته باشد، مدل‌ها و ارزش‌ها را ازآنها به عاريت مى‌گيرد و در عمل اجتماعى كننده، خود تحت‌تأثير آنها قرار مى‌گيرد.

در تحقيق روشن شده است كه «تلويزيون انگليس، اساساً هنجارها و ارزش‌هاى طبقه متوسط را مرجع قرار مى‌دهد. در ايالات متحده، محققان بسيارى متذكر شده‌اند كه مدرسه نيز تحت‌تأثير هنجارها و ارزش‌هاى طبقه متوسط مى‌باشد». طبق مطالعات ما در ايران نيز دقيقاً اين گزاره‌ها صادق است و منشأ مشكلاتى هم شده‌اند.

«محيطهاى مرجع، مانند محيطهاى تعلق، در روند اجتماعى شدن مؤثرند؛ زيرا اغلب در عمل مى‌بينيم به دلايل مختلف، عوامل اجتماعى شدن، كاركرد خود را نه بر اساس هنجارهاى گروه خود يا محيط تعلق، بلكه بر اساس محيطهايى انجام مى‌دهند كه مايل‌اند با آنها همانند شوند. اين مورد مثلًا شامل والدينى مى‌شود كه مايل‌اند پايگاه اجتماعى فرزند نشان برتر از پايگاه اجتماعى خودشان باشد و آنها را برپايه هنجارهاى طبقه‌بندى برتر تربيت مى‌كنند».[2]

[1]. ر. ك: رفيع پور، فرامرز، آناتومى جامعه، ص 352- 357.

[2]. ر. ك: روشه، گى، كنش اجتماعى، مقدمه‌اى بر جامعه‌شناسى عمومى، ص 181؛ همچنين ر. ك: ترنر، جاناتان، مفاهيم و كاربردهاى جامعه‌شناسى، ص 153- 160.