نقش‌هاى ديگران با مقرراتى كه آنها تعيين مى‌كنند و رفتارهايى كه آنها دارند و اصولى كه آنها را تحت‌تأثير قرار مى‌دهد، آشنا مى‌شود و اين، همان اساس درونى كردن تدريجى عناصر اجتماعى- فرهنگى محيط است.

با توجّه به اهمّيت اشخاص و گروه‌ها در مكانيسم‌هايى كه شرح داديم، اكنون بايد اين توصيف را با نگاهى به عوامل اساسى فعال در روند اجتماعى شدن تكميل نماييم». قابل تأكيد است كه عوامل، غير از مكانيزم‌هاست. عوامل اساسى فعال در فرآيند اجتماعى شدن را مى‌توان طبق معيارهايى طبقه‌بندى كرد.

1. عامل اجتماعى شدن كه در درون گروه‌هاى همسان با هيئتى نهادى شده مانند خانواده و مدرسه انجام مى‌گيرد يا برعكس عامل اجتماعى شدنى كه به شيوه‌اى بسيار گسترده، يك جمع وسيع را در بر مى‌گيرد مثل صدا و سيما.

2. طبقه‌بندى بر اساس هدف عامل اجتماعى، شدن عواملى كه هدف اصلى آنها شكل بخشيدن به شخصيت اجتماعى، تربيت كردن و ايجاد اصول و ارائه شناخت باشد يا برعكس برحسب آن كه عوامل اجتماعى كننده اين كاركرد را فقط در كنار فعاليت‌ها و هدف‌هاى ديگرى كه به عنوان هدف آشكار خود دنبال مى‌كنند اعمال كنند.

3. طبقه‌بندى بر اساس همگنى سنى يا ناهمگنى سنى اجتماعى شوندگان. گروه‌ها و نهادهايى را كه كاركرد اجتماعى كننده دارند بر حسب آن كه به گروه‌هاى سنى ناهمگن يا به گروه‌هاى سنى همگن تعلق دارند، مى‌توان تفكيك كرد.

اكنون مى‌توانيم از اين طبقه‌بندى، دو نتيجه اساسى بگيريم: «نخست آن كه گروه‌ها و نهادهايى كه اجتماعى شدن اصلى آنهاست، رفتارى كلى و همه‌جانبه و گرايش بدان دارند كه شخص جامع را اجتماعى كنند و بر او تأثير بگذارند كه اين تأثير تمامى زندگى يا دست‌كم تمامى وجوه زندگى او را در بر گيرد. اين مورد، شامل خانواده، مدرسه، مسجد، كليسا و فرقه‌ها بسيارى نهضت‌هاى تربيتى است. برعكس، گروه‌ها و نهادهايى كه اجتماعى شدن هدف اصلى آنها نيست، عموماً كاركرد اجتماعى كننده محدودى دارند؛ يعنى فقط بخشى از