نام کتاب : انديشه اجتماعى در روايات امر به معروف و نهى از منكر نویسنده : صديق اورعى، غلامرضا جلد : 1 صفحه : 126
و موجب رنج باشد، يا تشويق نبيند و بيهوده يا كمثمر به نظر آيد، ترك مىگردد. امر به معروف و نهى از منكر نيز عمل است و تابع اين قاعده عمومى است. البته يادآورى اين نكته ضرورى است كه عوامل تشويق يا تنبيه كننده، گاه طبيعى، زمانى فرهنگى- اجتماعى و گاهى ماوراءالطبيعى است و تشويقهاى الهى و تنبيههاى اخروى نيز جزء اين مجموعه است. حال اگر عملى از يك سو با تشويق و از سوى ديگر با تنبيه روبرو گردد، به نسبت قدرت و اهمّيت عامل تشويق كننده و ميزان تشويق و نيز عامل تنبيه كننده و ميزان رنج وارده، عمل به طرف پاداش قوىتر و مهمتر كشيده مىشود.
اگر يك عضو معمولى گروه، اجتماع يا جامعه با عمل به منكر يا ترك معروف از سوى افراد بانفوذ و مقتدر گروه يا جامعه روبهرو شود، آن گاه اعمال فشار روانى- اجتماعى بر شخص مقتدر براى او مشكل است. پيشتر گفته شد كه افراد با نفوذ و مقتدر گروهها، مىتوانند به ميزان معيّنى از هنجارها فاصله بگيرند و با تنبيه روبهرو نشوند. تمايل عضو معمولى به عضويت در گروه، يكى از علل اين امر است. اقتدار افراد برجسته گروه يا جامعه نيز از عواملى است كه باعث مىشود عضو معمولى، ابتدا در خطاكارى شخص برجسته شك كند يا اين عمل را تابع مصلحت ويژهاى بپندارد. از سوى ديگر، به طور معمول اعمال طرد اجتماعى از سوى عضو معمولى در مورد عضو برجسته انجام نشدنى است؛ زيرا اگر عضو معمولى بخواهد چنين كند، مثلًا بخواهد در مواجهه با شخص برجسته سلام نكند يا اخم كند، فوراً از سوى ديگر اعضاى گروه به عنوان بىادب تحت فشار قرار مىگيرد. اگر هم مثلًا بخواهد قطع ارتباط كند، اين كار به معناى خروج عضو معمولى از گروه است و چنين عملى، انزواى عضو معمولى است، نه طرد اجتماعى شخص برجسته گروه.
عامل ديگر، توانايى عضو برجسته در اعمال فشار روانى- اجتماعى بر عضو معمولى است. با توجّه به اين نكته كه انگيزههاى بىتفاوتى و سكوت در مورد رعايت ارزشها و هنجارها و بروز ضد ارزشها و نابهنجارىها قابل طرح است.
نام کتاب : انديشه اجتماعى در روايات امر به معروف و نهى از منكر نویسنده : صديق اورعى، غلامرضا جلد : 1 صفحه : 126