غارها زندگى كنند، از اعمال اين دو امر ناتوان خواهند بود. پيش‌تر گفته شد كه امر به معروف و نهى از منكر و شيوه‌هاى غير رسمى كنترل اجتماعى، در زمينه پيوند گروهى انجام مى‌شود و اگر اعمال كننده اين جريان‌ها در جهان زندگى شخص مخاطب نباشد، نمى‌تواند بر او تأثير بگذارد. بر همين اساس، هر چه پيوند گروهى مستحكم‌تر باشد و زمينه‌هاى جذب بيشتر فراهم گردد، امر به معروف و نهى از منكر بيشتر عملى است و تأثير آن نيز افزون‌تر است. به همين دليل، واجب بودن امر به معروف و نهى از منكر در اسلام، با انزوا و گوشه‌نشينى- كه از نظر عده‌اى قالب مناسب رهبانيت است- منافات دارد.

در اين خصوص، به اين روايت توجّه كنيد: سعد بن اشجع ايستاد و گفت: خدا، رسول و همه حاضران در مجلس را گواه مى‌گيرم كه خواب شب بر من حرام است. پس از آن پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: «كارى مهم انجام ندادى. وقتى با مردم ارتباط و آميزش ندارى، چگونه امر به معروف (تأكيد بر رعايت ارزش‌ها و هنجارهاى دينى) و نهى از منكر (جلوگيرى از بدى‌ها و نابهنجارى‌ها) مى‌كنى؟»[1]

6. انگيزه‌هاى ترك امر به معروف و نهى از منكر

گفتيم كه: تأكيد بر رعايت ارزش‌ها و هنجارهاى دينى و جلوگيرى از بدى‌ها و نابهنجارى‌هاى دينى، امر به معروف و نهى از منكر است. در اسلام بر اهمّيت اين دو امر تأكيد بسيار شده است. از ويژگى‌هاى مؤمنان، اقدام به اين مهم است و اشخاص بى‌تفاوت به رعايت ارزش‌ها و هنجارهاى اسلامى و ساكت در برابر بروز بدى‌ها و نابهنجارى‌هاى دينى به شدت نكوهش شده‌اند. امّا مى‌دانيم كه بى‌تفاوتى و سكوت نيز يك عمل است و هر عمل، انگيزه‌اى دارد و تحت‌تأثير شرايط محيطى است. پس مى‌توان در پى اين امر بود كه انگيزه بى‌تفاوتى در خصوص اين امر مهم چيست و اشخاص، بيشتر در چه ساختار اجتماعى و شرايط محيطى در مورد آن بى‌تفاوت يا ساكت مى‌شوند.

براساس فضاى عمومى بحث‌هاى اوّليه، مى‌دانيم كه اگر عملى با تنبيه مكرر روبه‌رو گردد

[1]. ر. ك: نورى، حسين بن محمّدتقى، مستدرك الوسائل، ج 12، ص 183، روايت 13831.