اين انسان ، حاصلى ندارد و تنها برايش دوندگى مى آورد و رنج مى زايد. اين ، دو بعد خسارت انسان است : خسارت عمل و خسارت وجود. غفران و رحمت ، ما را از خسارت عمل مى رهانند ، امّا خسارت وجودى انسان ، به وسيله عواملى كه در سوره عصر و حمد به آن اشاره شده است، مرتفع مى شود: يك . ايمان ؛ دو . توحيد ؛ سه . نيكوكارى و سفارش به حق و صبر ؛ چهار . طلب و دعا؛ [1] پنج . توجّه به اسوه ها. [2] اينها از عواملى هستند كه از خسارت وجود ، جلوگيرى مى كنند ، نيروهاى عظيم انسان را از ركود آزاد مى سازند ، و از اسارت به پُست ها و عنوان ها جدا مى سازند.

4 . خود ملامت گرى [3]

در هنگام حسرت، فرد ، خود را مسئول خسارت و نقصان و محروميت تصوّر مى كند. لذا در اين حال ، به ملامت كردن خود مى پردازد. در قرآن كريم مى خوانيم: «قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِلِقَآءِ اللَّهِ حَتَّى إِذَا جَآءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً