نام کتاب : آه سرد نویسنده : سروش، محمد على جلد : 1 صفحه : 14
لغت شناسان عرب ، در تعريف واژه حسرت ، عناصرى را ذكر كرده اند كه از جمله آنها «احساس اندوه» است ؛ امّا بايد توجّه داشت كه هر اندوهى ، حسرت نيست . لذا يادآور شده اند كه اين اندوه ، به خاطر فقدان و محروميت از چيزى برانگيخته شده است كه آن چيز براى شخص ، ارزشمند به شمار مى آيد . به عنوان مثال ، اسماعيل بن حمّاد جوهرى در كتاب خود مى نويسد: حسرت ، اندوه شديد بر چيزى است كه فوت شده است . [1] چنانچه همين معنا در معجم مقاييس اللغة ، ذيل واژه حسرت نيز آمده است. همچنين ابو هلال عسكرى مى نويسد: حسرت ، غمى است كه به خاطر از دست رفتن فايده اى تجديد مى شود ؛ بنا بر اين ، هر غمى حسرت نيست. [2] در كتاب لسان العرب ، حسرت ، نوعى پشيمانى معرفى شده است: حسرت ، پشيمانى شديدى است كه شخص پشيمان را به جانور ضعيفى تبديل مى كند كه هيچ خاصيت و نفعى در او نيست. [3] طُريحى نيز در مجمع البحرين ، همين مسير را پيش رفته است ، منتها علّت ضعف و فرتوتى را بيان نموده است: حسرت ، پشيمانى و اندوه شديدى است بر آنچه كه از دست رفته ، به طورى كه برگشت آن ممكن نيست. [4]
[1] والحسرة أشدّ التلهّف على الشى ء الفائت (الصحاح ، ج 2 ، ص 630) . التلهّف على الشى ء: التحسّر عليه يفوتك وقد كنت اشرفت عليه ( العين، ج 4 ، ص 52) . قال الجوهرى: الأسف أشد الحزن والتلهف الحزن (الفروق اللغوية ، ص 111) .[2] إنّ الحسرة غمّ يتجدّد لفوت فائدة فليس كل غمّ حسرة (الفروق اللغوية ، ص 186) .[3] والحسرة اشد الندم حتى يبقى النادم كالحسير من الدواب الذى لا منفعة فيه (لسان العرب، ج 4، ص 189) .[4] والحسرة هى اشد الندامة والاغتمام على ما فات ولا يمكن ارتجاعه (مجمع البحرين، ص 509) .
نام کتاب : آه سرد نویسنده : سروش، محمد على جلد : 1 صفحه : 14