بشر در ارزيابى پديده ها دچار يك خودبينى خاصى است و هر پديده اى را از دريچه سود خويش مى نگرد، در حالى كه بايد هر پديده را با نظام كل جهان سنجيد آنگاه درباره آن داورى كرد.

«جزئى نگرى» و «خود محورى» سبب مى شود كه جزئى از جهان كه در مقايسه با مجموع «صنع احسن» است، نازيبا جلوه مى كند در حالى كه اگر به مجموع مى نگريست سپس داورى كرد چه بسا آن را موزون و زيبا تلقى مى كرد، قرآن مجيد مى فرمايد:

(الَّذِى أَحْسَنَ كُلَّ شَىء خَلَقَهُ...) .[1]

«او همان كسى است كه هرچه را آفريد نيكو آفريد».

تصديق به مضمون اين آيه در گرو «جمع بينى» است نه «خود بينى».

آثار تربيتى بلاها

گذشته از اين، از آثار تربيتى بلاها نبايد در غفلت بود، و از آثار ثمربخش مصايب نبايد ديده پوشيد، اين نوع بلاها مايه توجه انسان به جهان غيب و سبب وارستگى اوست، زندگى شيرين و لذيذ مايه غفلت و خواب آور است، آنگاه كه نظام آن به هم خورد، پرده هاى ضخيم غفلت دريده مى شود و انسان ناخود آگاه به جهان غيب متوجه مى شود.

در حقيقت اين نوع گرفتاريها ترمزى است كه بشر را از خواب غفلت بيدار كرده و او را به معنويت و اخلاق سوق مى دهد، قرآن مجيد به اين نكته چنين اشاره مى كند:

(وَما أَرْسَلْنا فِى قَرْيَة مِنْ نَبِىّ إِلاّ أَخَذْنا أَهْلَها بِالْبَأْساءِ وَالضَّرّاءِ