كه هرگاه با دلايل قطعى عدل الهى ثابت شد طبعاً ناآگاهى ما از مصالح اين رويدادها، بر عدل الهى خدشه اى وارد نمى سازد، زيرا چه بسا در اين مورد مصالحى باشد كه ما از آن ناآگاهيم.

ولى براى كسانى كه هنوز به عدل الهى از ديده شك و ترديد مى نگرند بايد پاسخ ديگرى داد اينك ما هر سه پرسش را مطرح و به تحليل آنها مى پردازيم.

1. درباره بلاها و مصيبت ها

داورى قاطع درباره بلاها و گرفتاريها مانند سيلها و زلزله ها و آفت ها در گرو آگاهى ما از وضع عمومى جهان است يعنى بدانيم كه اين پديده ها كوچكترين سودى در پهنه زندگى بشر ندارد، و ناگفته پيداست چنين علم محيط براى انسان عادى دست نمى دهد.

غالباً افراد به اين نوع پديده ها از نقطه نظر مصالح خود و هم ميهنان خود مى نگرند وقتى آنها را بر خلاف مصالح خود تشخيص دادند با خود مى گويند: اين نوع بلاها و گرفتاريها با عدل الهى سازگار نيست ولى چه بسا اين نوع پديده ها زيان بار نباشد بلكه نسبت به گروهى مايه حيات باشد خصوصاً اگر مقياس را مطلق انسان چه در گذشته و چه در حال و چه در آينده، بدانيم.

ما در اين جا براى تقريب مطلب به مثالى اكتفا مىورزيم.

طوفانى در شعاع چند كيلومترى پديد مى آيد و شاخه هاى برخى از درختها را شكسته و برخى را نيز از بن مى افكند، از ديده يك كشاورز و صاحبان باغ بلا است، امّا چه بسا، اين طوفان معلول وزش باد مفيد و سودمند است كه قطعات ابر را از سواحل دريا همراه داشته است و به سرزمين آماده رسانيده است.