چنين تفسير ملازم با جبر نيست بلكه تابع كيفيت تأثير گذارى فاعل مى باشد، هرگاه تأثير گذار فاقد علم، شعور، اراده و اختيار باشد قهراً فعل او توأم با جبر خواهد بود و امّا اگر فاعل داراى علم و شعور و اختيار اراده باشد در اين صورت فاعليت او در عين قيام به خدا، از روى اراده و اختيار خواهد بود.

و آخرين سخن اينكه آياتى كه مى گويد: (هَلْ مِنْ خالِق غَير اللّه) ناظر به خالق اصيل مستقل و قائم به ذات است و يك چنين خالقيت منحصر به اوست در حالى كه خالقيت و فاعليت ديگر موجودات قائم به نفس نبود و قائم به خدا مى باشند و به صورت ظلّى و تبعى، تأثير مى گذارند.

و از اين بيان، مفاد توحيد افعالى نيز روشن گرديده و مفهوم آن اين است كه مؤثر اصل و هستى بخش حقيقى، و علت قائم به نفس يكى بيش نيست، و تأثير گذارى ديگر اسباب و علل در پرتو قدرت و اراده و خواست او صورت مى پذيرد و به يك معنى مؤثرى جز خدا نيست، اگر مقصود، مؤثر مستقل و قائم به نفس باشد، و به معنى ديگر، مؤثر جز او هست امّا مقصود مؤثّر به نحو تبعى و ظلى و قائم به او باشد.