الف. واقعيت انسان چيست؟

در واقعيت انسان اختلاف نظر وجود دارد[1] اهل حديث كه به ظواهر شريعت تقيد بيشترى دارند و كمتر به تعمق و تدبر مى پردازند مى گويند واقعيت انسان همان هيكل ظاهرى او است به اضافه اين كه داراى حسّ و حركت و ادراك است و از روح و نفس مجرد وراى اين حس و حركت، خبرى نيست. آنان انسان را در حدّ حيوانى مى انديشند كه فقط از طريق امتيازات خاصى از او جدا شده و گوهرى به نام نفس و يا روح مجرد غير از روح به معنى حس و ادراك قائل نيستند.

اين گروه فقط مى تواند معاد را، جسمانى بداند البته نه جسمانى به معنى جماد، بلكه جسمانى به همان معنايى كه در حال حيات دنيوى برخوردار بود.

از اين بيان روشن مى شود كه اين گروه را نمى توان از قائلان به معاد هم جسمانى و هم روحانى انديشيد، آنان فقط پرچمدار معاد جسمانى هستند.