وقدرت بر ذات اوست.

گذشته از اينكه اين آيات، در مقام بيان علم وقدرت گسترده اوست، نه در مقام بيان كيفيت علم او كه آيا عين ذات است يا زايد بر ذات، عقيده بر زيادى صفات، مايه اعتقاد به ثنويت و«دوبينى» است كه برخى از مذاهب، گرفتار آن هستند. مثلاً در آيين زرتشت، نور وظلمت ودر آيين نصارى، اقانيم سه گانه مطرح است ومسلمانانى كه پرچمدار توحيد ويكى بودن قديم بودند، گروهى، به صفوف همين ثنويها پيوسته وبه جاى دو قديم وسه قديم، به قدماى ثمانيه (به تعداد صفات) قائل شده اند.

در اينجا بايد به اين نكته توجه كرد: هدف كسانى كه صفات زايد بر ذات را نفى ميكنند، اين است كه از «ثنويت» دورى بجويند وبه گفتار خدا (ليس كمثله شيء) (شورى/11) تحقق علمى بخشند، زيرا به روشنى مى بينند اگر صفات خدا را ماوراى ذات بينديشند، در بدتر از آن چاله اى كه ثنويها فرو رفته اند فرو خواهند رفت، زيرا به تعداد هر وصفى، قديمى قائل خواهند شد.

پاسخ اشاعره از تعدد قدما

اشاعره در مقابل اين منطق قوى ونيرومند، گريزگاههايى پديد آورده اند كه بتوانند از چنگال ثنويت فرار كنند كهبرخى از آنها را ياد آور مى شويم:

1ـ قاضى عضد الدين ايجى مى گويد: آنچه كه مايه كفر است اين است كه ذات قديم را متعدد بدانيم نه يك ذات وچند صفت قديم.

اين پ[1]اسخ از قاضى مايه شگفت است، زيرا قانون امتناع تعدد قدما يك حكم عقلى است وقانون عقلى، قابل تخصيص نيست. عقل مى گويد: قديم منحصر به