ثمرات اصل نخست: توحيد

1

توحيد و عينيت صفات خدا يا ذات

اهل حديث واشاعره معتقدند كه خدا صفات كمالى دارد كه زايد بر ذات وقديم هستند، نخستين كسى كه اين صفات را زايد وقديم توصيف كرد، شيخ اشعرى بود. [1] در حالى كه پيش از او صفات زايد را صفات ازلى مى خواندند. هر چند ازلى با قديم، از نظر محتوا يكى است، اما كلمه قديم در تفهيم حقيقت روشن تر است وسرانجام به اين نتيجه رسيدند كه قديم، منحصر به ذات نيست. چيزهاى ديگرى نيز در جهان قديم هستند. دلايل اين گروه فقط ظواهر آياتى است كهعلم را به ذات نسبت مى دهد كه مشعر بر فزونى صفت بر ذات است، مثلاً در باره قرآن ميفرمايد: (أنزله بعلمه) (نساء/166)

«خدا قرآن را با علم خويش فرو فرستاد». ودر باره آگاهى خود از آنچه كه در ارحام است، چنين مى فرمايد:(وما تحمل من انثى ولاتضع إلاّ بعلمه) (فاطر/11).«هيچ ماده اى باردار نمى شود ووضع حمل نمى كند، مگر با آگاهى او» ودر باره قدرت خود، چنين مى گويد: (ذو القوة المتين) (ذاريات/58) «صاحب قدرت استوار است». مى گويند ظواهر اين آيات، حاكى از فزونى علم