معتــزلــه

يا

مكتب اعتزال

در ميان مكتبهاى گوناگون كلامى كه در قرن دوم اسلامى پى ريزى شده، مكتب اعتزال است كه به عقل و خرد سهم بزرگتر وبهاى بيشترى مى داد ونتايج درخشان خود را در زمينه هاى مختلف ارائه كرد وآثار باقى از اعتزال وآنچه كه در كتب اشاعره از آنان نقل شده است، بر اين مطلب گواهى مى دهد، البته اين، نه به آن معناست كه هرچه آنان انديشيده اند، درست وپابرجا باشد، بلكه مقصود اين است كه در ميان مكاتب كلامى، اين مكتب درخشنده تر از ديگر مكاتب است.

با كمال تأسف، تعصب اشاعره وپيشوايان اهل حديث سبب شد كه بسيارى از آثار معتزله از ميان برود وتنها مقدار ناچيزى از آنها به جاى بماند وبر اثر توجهى كه اخيراً از طرف مستشرقان به اين مكتب ابراز شده، وزارت فرهنگ مصر هيئتى را براى كشف آثار معتزله به يمن گسيل داشته، تا از آثار به جاى مانده از معتزله ميكرو فيلم تهيه كنند ومنتشر سازند ودر سايه اين همت، كتابهاى قاضى عبد الجبار، رئيس معتزله در قرن پنجم، به نام المغنى وشرح الأصول الخمسة، به دست آمد واز كتاب نخست چهارده جلد منتشر شد.

ناپديد شدن كتابها يمعتزله سبب شده كه نويسندگان مقالات وفرق در اعصار متأخر در تحليل عقايد آنان به كتابهاى دشمنان آنها پناه ببرند وعقايد معتزله را از آنها بگيرند ودر اين كتابها چيزهايى به معتزله نسبت داده اند كه با آثار به دست آمده