محنت احمد

در تاريخ مناقشات معتزله با اهل حديث، موضوعى به نام «محنت احمد» هست ومقصود از آن آزمايش احمد وپايه استقامت او در راه عقيده است واو در تاريخ، دو بار در بوته آزمايش قرار گرفته، يكى در دوران مأمون، ديگرى در عصر «معتصم» بود. او نيز راه مأمون را ميپيمود وبر محدثان سخت مى گرفت وبه معتزله آزادى در تدريس وتبليغ مى داد كه تفصيل آن را بعداً مى نگاريم. در اينجا استقامت احمد قابل ستايش است، هر چند عقيده او پايه صحيحى نداشت ومأمون در نامه چهارم خود ياد آور مى شود كه آفت احمد در جهل ونا آگاهى اوست.

پيرامون نامه هاى مأمون

نگارنده تا كنون سرّ اصرار مأمون را نسبت به مسأله خلق قرآن، به دست نياورده است. در اين جا دو احتمال وجود دارد:

1ـ خليفه از روى ايمان به توحيد واينكه انديشه عدم خلق قرآن، به توحيد اسلام لطمه وارد مى سازد، واردميدان شده وهمه پيامدهاى آن را به خاطر يك آرمان معنوى به جان خريده بود. او هرچند براى رياست چند روزه امام معصوم (حضرت رضا ـ عليه السلام ـ ) را شهيد كرد، ولى در مجرمان افرادى پيدا مى شوند كه در مواردى ـآنجا كه با منافع مادى آنان در تزاحم نباشدـ كار خير انجام دهند.

2ـ طرح اين نوع مسائل بى حاصل ومشغول ساختن متفكران ومحدثان به اين نوع بحثها، بر غفلت مردم از مسائل اساسى كمك مى كند وانديشه انقلاب وبراندازى نظام را ناتوان ميسازد، وقتى دل فارغ از مسائل شد، به فكر ثوره و شورش مى افتد، نه به هنگام اشتغال جدى به اين نوع مسائـل به اصطلاح