كميت به پايه حسنات نرسد، بنابر اين يك گناه كبيره، خط بطلان بر تمام اعمال صالح شصت ساله انسانى مى كشد.

با توجه به آراى ابوعلى و ابوهاشم ونظريه اخير، معتزله در تفسير احباط خود دچار اختلاف شده هر چند اصل آن را پذيرفته اند.

اكنون كه با تفسير احباط و تكفير آشنا شديم، بهتر است به دلايل طرفين گوش فرا دهيم.

احباط در كشاكش جواز ومنع

با واژه «احباط» وتفسير آن آشنا شديم. اكنون وقت آن رسيده است كه حكم آن را از خرد وكتاب وسنت بپرسيم، معتزله كه از طرفداران «احباط» مى باشند، حكم خرد را در باره آن چنين بيان مى كنند:

موضوع «احباط» كسى است كه پرونده زندگى او را دو نوع عمل نيك وبد تشكيل دهد واز طرفى مى دانيم پاداش وهمچنين كيفر الهى نسبت به هر عمل موقت نيست، بلكه دايمى است، يعنى عمل صالح مستلزم پاداش دايم وعمل ناصالح مستلزم كيفر جاودان مى باشد. با توجه به اين اصل، سرنوشت چنين انسانى مى تواند به يكى از صور ياد شده در زير باشد:

1ـ تنها پاداش داشته باشد.

2ـ تنها كيفر ببيند.

3ـ با هيچ يك از ثواب وعقاب، روبرو نشود.

4ـ در زمان واحدى هر دو را ببيند.

5ـ عمل نيك كم، محكوم عمل زياد بد باشد.

سه احتمال نخست، بر خلاف اجماع است وچهارمى كاملاً محال است