ثمرات اصل سوم: وعد و وعيد

4

احباط وتكفير

اين دو واژه از قرآن اخذ شده ورمز دو مسأله كلامى هستند كه معتزله در اين دو، با ديگر مسلمانان فاصله گرفته اند. شايسته است قبلاً به تفسير دو واژه بپردازيم، آنگاه نقطه نظرهاى ارباب مكاتب كلامى را در اين دو مسأله ياد آور شويم.

واژه «حبط» در لغت به معنى «ابطال» ونابود كردن است. در زبان عرب مى گويند: «أحبط اللّه عمل الكافر» خدا عمل او را پوچ كرد.

واژه «تكفير» از «كفر» به معنى «ستر» و پوشش ويا پوشانيدن گرفته شده است. گاهى به زارع «كافر» مى گويند، چون دانه را زير خاك پنهان مى سازد، چنانكه مى فرمايد: (أعجب الكفار نباته) (حديد/20) «زارعان را گياه زمين خشنودشان كرد» واگر به كافر در مقابل مؤمن، كافر مى گويند از اين جهت است كه حق را مى پوشاند.

مقصود از احباط در اصطلاح متكلمان اين است كه اعمال صالح يك انسان، به وسيله عمل بد، پوچ ونابود گردد وبه عبارت ديگر ذنب متأخر، اعمال صالح پيشين را ابطال كند ودر مقابل آن تكفير است كه عمل صالح، عمل ناشايست را بپوشاند وسيئه را از اثر بيندازد.

قاضى عبد الجبار، در تعريف هر دو مى گويد:

«زندگى هر مكلفى از سه صورت خالى نيست گاهى سراسر آن را اطاعت