حالا كدام يك را جلوتر نوشته است؟ چندان روشن نيست ودر اين باره گفتگوهايى شده است كه نمى توان به آنها استناد كرد.

اين دو كتاب، نه تنها از نظر روش با هم متغايرند، بلكه از نظر متون مسائل نيز با هم اختلاف دارند، در كتاب «لمع» مسائلى عنوان شده كه هرگز در كتاب «ابانه» از آنها گفتگو نشده است و....

اينك به برخى از آنها اشاره مى كنيم:

1ـ مسئله عدل وجور كه شاخه اى از حسن وقبح عقلى است، واظهار نظر قاطع در اين مسئله تأثير به سزايى در غالب مسائل كلامى واصولى دارد.

2ـ مسئله تقدم قدرت بر فعل، وى در اين كتاب مى گويد: استطاعت خدا به حكم اينكه قديم است، بر فعل مقدم است، ولى در بشر، مقارن وهماهنگ ميباشد.

3ـ حدّ ايمان چيست؟ از مسائلى كه از زمان مسئله حكمين، بر سر زبانها افتاده است، حد ايمان است واينكه آيا مرتكب گناه كبيره، باز هم موءمن است، يا اين عمل،او را از حد ايمان بيرون مى برد؟ خوارج مى گويند: او كافر است، معتزله مى گويند: در درجه اى ميان ايمان وكفر قرار دارد، در حالى كه شيخ وديگر طوائف اسلامى مى گويند: او مؤمن است، اما با اين عمل، دچار «فسق» شده است.

4ـ رساله اى به نام «فى استحسان الخوض فى الكلام»

او با نگارش اين رساله، انديشه حنابله را به باد انتقاد گرفته، آنان بحث هاى عقلى را تحريم مى كنند ودر اصول وفروع به ظواهر آيات وحديث اكتفاء مى ورزند، او در اين رساله توانسته است، از طريق قرآن، ثابت كند كه در مسائل عقيدتى، يكى