داوريهاى عقل و خرد، با انسان سخن مى گويد. مثلا آنجا كه مى فرمايد:

الف:((اَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالمُفْسِدِينَ فِى الاَرْضِ اَمْ نَجْعَلُ المُتَّقِينَ كَالفُجَّارِ))(ص/28).

«آيا فكر مى كنيد كسانى را كه ايمان آورده وعمل نيك انجام مى دهند، بسان كسانى قرار مى دهيم كه در زمين فساد مى كنند؟ آيا ما پرهيزكاران را چون گنه كاران به شمار مى آوريم؟».

ب: ((اَفَنَجْعَلُ المُسْلِمِيْنَ كَالمُجْرِمِينَ مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ))(قلم/35ـ36).

«آيا مسلمانان را مانند گنه كاران فرض مى كنيم؟ شما را چه شده چگونه داورى مى كنيد؟»

ج: ((هَلْ جَزَاءُ الاِحْسَانِ اِلاَّ الاِحْسَانُ))(الرحمن/60).

«آيا پاداش نيكى جز نيكى است؟»

در همين آيات، سخن با وجدان ويافته هاى فطرى انسان است وچون در اينجا، فطرت انسان به گونه اى داورى مى كند، قرآن نيز بر اساس همان داوريها سخن مى گويد.

البته در اين مورد، آيات ديگرى نيز هست كه لحن همگى حكايت دارد كه قرآن، مسأله نيكى وبدى يك رشته كارها را قبل از تشريع ونزول قرآن مسلم گرفته وروى آن اساس، سخن مى گويد. چنان كه مى فرمايد:

((اِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَاِيْتَاءِ ذِى القُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الفَحْشَاءِ وَالمُنْكَرِ وَالبَغْىِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ))(نحل/90).

«خدا به داد ونيكى ورسيدگى به بستگان فرمان مى دهد واز زنا وكارهاى بد وستم نهى مى كند، شما را پند مى دهد، شايد به ياد آوريد».