و انتساب دارد.

و به گفته حكيم سبزواري: حاصل اين طريقه اين است كه خدا قدرت و اراده را در انسان به وجود مى آورد و اين قدرت و اراده مبدأ تحقق فعل مى باشد پس خدا فاعل بعيد است و انسان فاعل قريب.[1]

و به عبارت ديگر فعل به فاعل قريب خود استناد و انتساب دارد و از طريق اين انتساب به فاعل و پديد آورنده فاعل فعل نيز استناد مى يابد و چون اين دو انتساب طولى هستند تعارض ندارند و يكى ديگرى را باطل نمى كند و جبر نيز لازم نمى آيد زيرا علت نخست تحقق و صدور فعل اختيارى را بدون واسطه اراده نكرده است، تا اراده واختيار فاعل آن باطل و بى اثر باشد، بلكه آن را از طريق اراده و اختيار فاعل قريب و مباشر خواسته است پس وقوع فعل تنها از طريق اختيار است.[2]

برخى از صاحب نظران براى توضيح اين نظريه مثالى را ذكر نموده اند كه يادآور مى شويم:

اگر مولى و فرمانروايى شمشيرى را به خدمتكار خود بدهد و او به واسطه آن انسانى را به قتل برساند سه صورت تصور مى شود كه هر يك از اين صور بر يكى از مذاهب سه گانه«جبر» و «تفويض» و «امر بين امرين» منطبق مى گردد.

1. خدمتكار از سلامت جسمى و فكرى كامل برخوردار است و خود اقدام به قتل مى كند در اين صورت اين فعل تنها به خود او انتساب دارد و به مولى منتسب نمى گردد زيرا دادن شمشير تنها يك مقدمه اعدادى است ولى به