يادگيرنده را پرورش داده و شكوفا سازد و قدرت ابتكار و تجزيه و تحليل مطالب را در او زنده گرداند، در اين صورت تعليم واقعى را انجام داده است و رسالت اصلى خويش را تحقّق بخشيده است. شهيد مطهرى (ره) مى‌نويسد:

«هدف تعليم بايد بالاتر باشد. معلّم بايد نيروى فكرى متعلم را پرورش بدهد و او را به سوى استقلال رهنمون شود. بايد ابتكار او را زنده كند.»[1]

بنابراين، تعليم واقعى آن است كه معلم به عنوان راهنما و راهبر به يادگيرنده كمك كند، تا قواى فكرى و عقلى او پرورش يافته و به درك صحيح مطالب نايل آيد و با كمك استعدادها و نيروهاى درونى‌اش به صورت شايسته، شخصيت عقلانى او را شكل داده و قوه ابتكار و استقلال فكرى را در او به وجود آورد.

آثار تعليم‌

تعليم واقعى كه همراه با رشد عقلانى و پرورش و استقلال فكرى است، آثار ارزشمندى دارد، كه نتايج پربار آن، شامل فرد و جامعه مى‌گردد. در اينجا به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم:

1- شخصيت فكرى و عقلانى يادگيرنده را رشد مى‌دهد و قوّه ابتكار را در او زنده و تقويت مى‌كند.

2- قوّه تجزيه و تحليل صحيح مسائل را در متعلم تقويت كرده و بگونه‌اى شايسته رشد مى‌دهد و او را از قضاوتهاى ناحق و عجولانه باز مى‌دارد.

3- دانش‌آموز را چنان منطقى و مستدل بارمى‌آورد كه ديگر نمى‌توان بسادگى او را وادار ساخت تا از آنچه كه آموخته است، دست بردارد و به تقليد كوركورانه بپردازد.

تعريف تربيت‌

تربيت از نظر لغوى عبارت است از تغذيه، عهده‌دار شدن مراقبت كودك و سرپرستى او.[2] اما از نظر اصطلاحى تعريفهاى بسيارى از سوى دانشمندان براى آن ارائه شده‌

[1] - تعليم و تربيت در اسلام، ص 3، انتشارات الزهراء.

[2] - اقتباس از اقرب الموارد، واژه رَبّاهُ.