درس اوّل: تعليم و تربيت (1)

تعريف تعليم‌

«تعليم» در لغت به معناى القاى مطلب و تكرار و ممارست آن است، چندان كه متعلّم از آن متأثر شود،[1] و در اصطلاح عبارت است از «فراهم كردن زمينه‌ها و عوامل براى‌ اينكه متعلم دانشى را واجد شود».[2]

بر مبناى اين تعريف، كار معلم فراهم كردن زمينه‌ها و عوامل مختلف جهت يادگيرى دانش‌آموز است و اين خود دانش‌آموز است كه عمل يادگيرى را انجام داده و دانشى را فرا گيرد. بنابراين اينكه بعضى در تعريف تعليم گفته‌اند: «تعليم يعنى انتقال معلومات از ذهن معلم به اذهان دانش‌آموزان»، تعريف دقيق و واقع بينانه‌اى نيست. چون در واقع، معلّم جز سخن گفتن، نوشتن، توضيح دادن مطالب و ... كار ديگرى را انجام نمى‌دهد و اين متعلم است كه با فراهم شدن اينگونه زمينه‌ها، مطالب را درك كرده و فرامى‌گيرد.

تعليم واقعى‌

تعليم اگر در ياد دادن مطالب از طرف معلم و يادگيرى آن از طرف دانش‌آموز خلاصه شود، تعليم واقعى نيست؛ زيرا در اين صورت، فراگيرنده تنها معلوماتى را در ذهن خود انبار كرده و بگونه‌اى تقليدوار آنها را تكرار مى‌كند، بدون اينكه تأثيرى در پرورش قواى فكرى و عقلانى او داشته باشد؛ اما اگر معلم همراه با ياد دادن، نيروى فكرى و عقلى‌

[1] - مفردات، راغب اصفهانى، واژه علم.

[2] - ر. ك. علوم تربيتى، دفتر همكارى حوزه و دانشگاه، ص 16- 21.