است. بنابر آيات قرآنى، هر آنچه در عالم وجود دارد، از پيش در لوح
محفوظ يا «كتاب مبين» ثبت شده است و همه جزئيّاتى كه در عالم هستى تحقّق مىيابند،
از روز ازل در اين كتاب مضبوطاند (نمل/ 75؛ يس/ 12).
لوح
محو و اثبات:
لوحى
است كه حوادث جهان در آن ثبت است؛ امّا تغيير و تبديل مىپذيرد. آنچه در لوح محو و
اثبات آمده، مىتواند دچار تغيير و دگرگونى شود. اين تغيير بر اثر عواملى پيش
مىآيد كه مانع تحقّق حوادث مىشوند. در قرآن كريم نيز از اين لوح ياد شده است
(رعد/ 39). تفاوت دو لوح در اين است كه آنچه وقوعش قطعى است و مربوط به علل تامّه
موجودات است، در لوح محفوظ آمده است؛ امّا آنچه مربوط به علل ناقصه و حوادث مشروط
است، در لوح محو و اثبات ثبت شده است (ر. ك.
تفسير
نمونه، 10/ 241). قرآن كريم با نامهاى ديگرى نيز از لوح محفوظ ياد كرده
است:
كتاب
مبين (نمل/ 75)، امام مبين (يس/ 12)، امّ الكتاب (رعد/ 39)، كتاب حفيظ (ق/ 4)،
كتاب مكنون (واقعه/ 78) و كتاب مسطور (اسراء/ 58). برخى مفسّران كتاب مبين را
عبارت از علم پروردگار دانستهاند؛ بدين معنا كه همه موجودات در علم بىپايان الهى
ثبت شدهاند. بنابر اين تفسير، لوح محفوظ، همان صفحه علم خداوند است (تفسير نمونه، 5/ 271).
***
ليبراليسم: آزادىخواهى
ليبراليسم(liberalism) ، خواهان درجاتى از آزادى در برابر تسلّط يا هدايت دولت و يا هر
مؤسّسه ديگر است كه تهديدكننده آزادى بشر باشد (فرهنگ
علوم سياسى، 1/ 694). ليبراليسم، كه خود از مؤلفّههاى مدرنيسم (مدرنيسم) است،
در نظر و عمل از پروتستانتيسم- نهضت اصلاح دينى- در قرن 16 ميلادى بسيار مدد گرفته
است (ليبراليسم، مهدى براتعلىپور/ ص 17- 15).
تقسيمات:
ليبراليسم
را مىتوان به دو قسم فرهنگى و اقتصادى تقسيم كرد؛ ليكن ما فقط به بررسى ليبراليسم
فرهنگى مىپردازيم. ليبراليسم فرهنگى نيز خود به سه شاخه سياسى، اخلاقى و الهيّاتى
تقسيم مىشود. نقطه اشتراك اين سه