شهادت آن است كه آدمى به راه خداوند و در جهاد با دشمنان خداوند جان بازَد.

اينكه چرا چنين كسى را «شهيد» مى‌نامند، يا براى اين است كه پس از شهادت، فرشتگان بر بالين او حضور مى‌يابند و يا به اين است كه روح شهيد پس از شهادت به محضر پروردگار مشرّف مى‌شود (كشّاف، 1/ 739). در قرآن كريم هيچ‌گاه واژه «شهيد» به معناى اصطلاحى‌اش نيامده است. قرآن براى اشاره به شهيد، از تعبيراتى همچون‌ «قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ» سود برده است. امّا واژه شهيد با معناى اصطلاحى‌اش، در احاديث رسول خدا 6 و امامان معصوم (ع)، فراوان به كار رفته است (مجموعه آثار استاد مطهّرى، 2/ 454).

مصداق حقيقى شهادت، كشته شدن در معركه جهاد با دشمن دين است؛ امّا در روايات آمده است كه جان باختن در برخى حالات ديگر نيز اجر و ارج شهادت دارد؛ مثلًا كسى كه به حال دوستى و حبّ آل محمّد 6 از دنيا برود، يا كسى كه در حال دفاع از جان، مال يا ناموس خويش كشته شود، اجر شهيد مى‌بَرَد (ميزان الحكمة، 2/ 1516 و 1517). شهيد، آگاهانه و خالصانه، حق را يارى مى‌كند و به باطل هجوم مى‌برد و جان خويش را به مخاطره مى‌اندازد و از اين رو، شهادت را مرگ باعزّت يا شرافتمندانه‌ترين مرگ دانسته‌اند.

جايگاه شهادت نزد شيعيان:

شهادت در مذهب شيعيان جايگاهى بس والا دارد.

يازده امام معصوم شيعه (ع) همگى به گونه‌اى شهيد شده و هيچ يك با مرگ طبيعى از دنيا نرفته‌اند (بحارالانوار، 21727). امام نخست شيعيان، حضرت على بن ابى‌طالب (ع) چون هنگامه شهادتش فرا مى‌رسد، مى‌فرمايد: «به خداى كعبه كه رستگار شدم!» (همان، 42/ 239) و از القاب مشهور امام حسين (ع)، «سيّد الشّهداء» است. اين نشان از ارجى است كه شيعيان بر شهادت مى‌نهند. در نظرگاه شيعه، شهيدان در آن جهان مقاماتى بس والا دارند. آنان همان دَم كه جان مى‌بازند، از همه گناهان پاك مى‌گردند (تفسير نور الثّقلين‌، 1/ 517). در قرآن نيز به صراحت از منزلت ويژه شهيدان ياد شده و آمده است كه آنان نزد پروردگارشان به سر مى‌برند و روزى مى‌خورند (آل عمران/ 169). حقّ شفاعت بعد از پاكان والامقامى‌