تاريخ جامع اديان‌، 517، 518، 541، 544). عهد عتيق‌ پيش از آنكه به صورت مجموعه فعلى درآيد، در حافظه قوم به شكل سنّت محفوظ و مضبوط موجود بوده است. اين محفوظات از طريق خانواده‌ها يا معابد به صورت روايت تاريخى قوم برگزيده خداوند، سينه به سينه نقل گرديده و صورت قصّه و افسانه به خود گرفته است. راويان اين مطالب، از همان دوره نقل شفاهى سينه به سينه توفيق يافتند چنان لطافت و ظرافت و قدرت تخيّل را به كار گيرند كه پيوستن حوادث و وقايع گوناگون به يكديگر ممكن شود (عهدين و علم‌، 22- 20).

در ميان متون دينى يهود، تورات‌ يا پنج سفر موسى (ع)، جايگاهى ممتاز دارد.

اين‌ سفر ها عبارت‌اند از: الف. سفر تكوين‌ يا پيدايش‌ كه از خلقت جهان تا مرگ يعقوب و استقرار عبرانيان سخن مى‌گويد.

ب. سفر خروج‌ كه تأسيس احكام دينى بر كوه سينا را باز مى‌گويد. ج. سفر لاويان‌ كه نظم و نظام احكام دينى و شرايع و قواعد و حدود سبط لاوى را باز مى‌نمايد. د.

سفر اعداد كه حكايت سفر بنى‌اسرائيل در دشت و فتح اراضى كنعان را نقل مى‌كند.

ه. سفر تثنيه‌ كه شرايع را به گونه مختصر باز مى‌آورد (قاموس كتاب مقدّس‌، 235).

تاريخچه:

يهوديان و مسيحيان قرن‌ها مى‌پنداشته‌اند كه مؤلّف‌ تورات‌، حضرت موسى (ع) است و براى اثبات اين باور، به برخى آيات‌ تورات‌ (براى نمونه: كتاب مقدّس‌، «سفر تثنيه»، باب 31/ شماره 9) استناد مى‌جسته‌اند. با اين حال، نظريّه غالب محقّقين در روزگار جديد اين است كه‌ تورات‌ فعلى در دوره‌هاى پس از حضرت موسى (ع) تأليف شده است (قاموس كتاب مقدّس‌، 226). بنابر آخرين تحقيقات، سه متن عبرى كه سه قرن پيش از ميلاد نيز وجود داشته‌اند، عبارت‌اند از: متن‌ مسورانى‌؛ متنى ديگر كه بعد به يونانى ترجمه شد؛ اسفار خمسه سامرى (عهدين‌، قرآن و علم‌، 18). عهد عتيق‌ عبرانى كه هم اينك در دست است از نسخه‌ مسورانى‌ پديد آمده است كه جمعى از يهوديان طبريّه و سوره- واقع در وادى فرات- از قرن 6 تا 12 م. گرد آوردند. مسوّريان، نسخه‌هايى را كه با نسخه خويش مطابق نيافتند، كنار نهادند و حفظ آنها را حرام دانستند و بدين روى نسخه قديم عبرانى كه بر قرن 10 م. مقدّم باشد، نمى‌توان يافت.