يا اعمال نيكى كه ديگران از آن بهره گيرند (بحارالانوار، 6/ 293 و 294). در منابع دينى آمده است كه خيرات- از عبادت گرفته تا صدقات و انفاقات- در عالم برزخ و جهان آخرت ارواح مؤمنان را برخوردار مى‌سازند. بدين روى، فقها در ابواب مختلف فقه، مباحثى همچون قضاى عبادات ميّت و اجير گرفتن براى او مطرح ساخته‌اند. رواياتى فراوان از تكامل نفوس ناقص در برزخ ياد كرده‌اند. برخى از اين روايات بيان كرده‌اند كه نفوس ناقص و اطفال، در عالم برزخ تحت تعليم انبياء و اولياى الهى قرار مى‌گيرند و براى ورود به عالم قيامت آماده مى‌شوند. از امام صادق (ع) نقل است كه فرمود: «اطفال شيعيان ما را حضرت فاطمه (س) تربيت مى‌كند.» (همان، 226؛ معادشناسى، 3/ 119) در روايتى از امام كاظم (ع) آمده است.

«اگر يكى از دوستان و شيعيان بميرد و نتواند قرآن بخواند، در برزخ بدو مى‌آموزند تا خداوند متعال در قيامت درجات او را بالا بَرَد. درجات بهشت به شمار آيات قرآن است. به قارى قرآن گويند بخوان و بالا برو، و او مى‌خواند و بالا مى‌رود.» (الاصول من الكافى‌، 2/ 443) ورود به برزخ، خود، حركتى تكاملى است؛ چنان كه ورود به قيامت فصلى ديگر است از حركت تكاملى انسان به سوى خدا. رنج‌هايى كه در برزخ با بالا رفتن درك و فهم و روشن شدن چهره برزخى اعمال زشت دامان مؤمن را مى‌گيرند، روح او را مى‌پالايند و پاك مى‌سازند. از آن سو، نعيم بهشتى كه در زندگى برزخى به مؤمنان صالح مى‌رسد، شوق آنان را به بهشت و ديدار حق افزون مى‌كند و بر حركت تكاملى آنان به سوى خدا مى‌افزايد؛ چنان كه به تصريح قرآن، شهيدان، پس از مرگ از روزى‌هاى الهى مى‌خورند (معاد، بازگشت به سوى خدا، 2/ 155 و 131؛ بحارالانوار، 6/ 369؛ آل عمران، 171- 169). تكامل در قيامت با مرگ از حيات برزخى و نفخ صور اوّل (نفخ صور) آغاز مى‌شود. ارواح برزخى به نظامى بالاتر و اولين عالم از عوالم حشر گام مى‌نهند. اين انتقال نيز خود تحوّلى تكاملى براى روح است. روح، همراه بدن، به نخستين عالم از عوامل حشر وارد مى‌شود و منازل و مواقف را يك به يك طى مى‌كند. در هر عالمى، كمالاتى بر مى‌گيرد تا شايسته راه يافتن به عالم بالاتر مى‌شود.