َبوقُره،، ابومحمد موسي بن طارق جندي سكسكي (د 203ق/88م)،محدث، مقري و قاضي يمني، او در شهر زبيد زندگي مي‌كرد و در همانجا درگذشت (جندي 43؛ قاضي عياض، 3/196). ابوقره از بزرگان اصحاب حديث چون ابن جريج، سفيان نوري، ابن عّيِينه و موسي بن عقبه كسب فيض كرد.
او همچنين موطامالك را نزد خود او خواند (مسلم 92؛ ابن ابي حاتم، 4(1)148؛ ابن حبان، 9/159؛ قاضي عياض، همانجا). به اين ترتيب وي به عنوان محدثي برجسته شناخته شد كه در ستايش وي سخنها گفته‌اند. چنانكه احمدبن حنبل او را ستوده و ابوحاتم رازي بر صدق او صحه گذارده است و رجال‌شناساني چون ابن حبان وابن داوود وي را توثيق كرده‌اند، همچنين نسايي روايت او را در سنن خود نقل كرده است (ابن ابي حاتم، ابن حبان، همانجاها، قاضي عياض، 3/197؛ مزي، 18/445).
ابوقره شاگردان بسياري داشت كه از آن ميان مي‌توان از احمدبن حنبل و ابن راهويه (ﻫ م) ياد كرد. همچنين به سبب آمد و شد ابوقره بين شهرهاي مختلف يمن مانند جند، لحج، عدن، زبيد و نيز مكه، روات و اصحاب، فراواني گرد او جمع مي‌آمدند (مسلم، همانجا، ابن نقطه، 2/270-271؛ جعدي، 69).
ابوقره را همچون سعيدبن منصور، از نخستين صاحبان سنن مي‌توان دانست سنن وي توسط شاگردش ابوحمه محمدبن يوسف از وي روايت شده است. جندي (همانجا) كه نسخه‌اي از آن را دراختيار داشته ضبط و علم وي در اين زمينه را با سند قرار دادن كتاب خود او، ستوده است. اگرچه سنن ابوقره در نواحي مختلف رواج داشته و مورد توجه بوده، اما گويا بيشتر در اصفهان به آن توجه شده است.
چنانكه جمعي از اصفهانيان آن را از طريق ابوالقاسم دقاق اصفهاني نقل كرده‌اند و ابن نقطه اشاره بدان دارد كه از بسياري شيوخ خود اين سنن را روايت كرده است (نك‌: سمعاني، الانساب، 7/160، التحبير، 2/7-8؛ ياقوت، 2/916؛ ابن نقطه، 2/215، 270-272؛ روداني، 262).
ضمناً احاديثي از ابوقره به روايت ابوحمه در منابع ديده مي‌شود (مفضل جندي، 18،جم‌: سهمي، 134؛ برزالي، 2/552).
گفتني است كه ابوقره يكي از راويان نافع ـ از قراء هفتگانه ـ بوده است (ابن مجاهد، 64؛ ابن جزري، 2/319). ابوقره را مي‌توان از آن دسته راويان نافع دانست كه روايتشان كمتر شناخته شده است. در حد اطلاع موجود، اين روايت تنها تا حدود يك سده پس از خود وي رواج داشته و طريق آن را تنها هذلي در الكامل خود به دست مي‌دهد. حال آنكه بيشتر بزرگان علم قرائت كه در اين باب اثري از خود برجاي گذاشته‌اند، چون ابوعمروداني، ابن ‌مهران، اندرايي و ديگران، يادي از روايت او نكرده و ابن جزري (همانجا) نيز تنها با توسط به كتاب هذلي او را مي‌شناساند.
همچنين ذهبي (1/89) تنها در ضمن شرح حال نافع، به نقل روايتي از ابوقره مي‌پردازد و اينها به تمامي نشان از متروك بودن اين روايت دارد. نمونه‌اي از موارد متفرد روايت ابوقره افزون بر نافع، ‌نزد ابن ابي عبله و اسماعيل بن عبدالله، معروف به قسط نيز به فراگيري قرائت پرداخت. از شاگردان وي در قرائت فرزندش طارق و علي بن زياد لخمي را مي‌توان نام برد (ابن جزري، همانجا؛ براي سلسلة روايي وي، نك‌: همو، 1/234، 338، 2/17، 283، نيز 1/164، 283).
ابوقره در فقه نيز دستي داشته و جندي (همانجا) به اثري از او در اين زمينه اشاره كرده است. اين اثر برداشتي از فقه مالك، ابن جريج، سفيان ثوري و ابن عيينه بوده است كه در حال حاضر نشاني ازآن در دست نيست. همچنين وي مدتي منصب قضاي زبيد را برعهده داشته است ولي زمان آن در منابع مشخص نشده است (نك‌: ياقوت، همانجا).
مآخذ: ابن ابي حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعديل، حيدرآباد دكن، 1372ق/1953م؛ ابن جزري، محمدبن محمد، غايه النهايه، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، 1352ق/1933م؛ ابن حبان، محمد الثقات، حيدرآباد دكن، 1403ق/1984م؛ ابن خالويه، حسين بن احمد، مختصرفي شواذالقرآن، به كوشش گ.برگشتر سر، قاهره، 1934م؛ ابن مجاهد، احمدبن موسي، السبعه في القراءات، به كوشش شوقي ضيف، قاهره، 1972م؛ ابن نقطه، محمدبن عبدالغني، التقييد، حيدرآباد دكن، 1404ق/1984م؛ برزالي، قاسم بن محمد مشيخه قاضي القضاه ابن جماعه، بيروت، 1408ق/1988م؛ جعدي، عمربن علي، طبقات فقهاء اليمن، به كوشش فؤاد سيد، بيروت، دارالقلم، جندي، ‌يوسف بن يعقوب، السلوك في طبقات العلماء والملوك، نسخه عكسي موجود در كتابخانه مركز، ذهبي، محمدبن احمد، معرفه القراء الكبار، به كوشش محمد سيد جادالحق، قاهره، 1387ق/1967م؛ روداني، محمد بن سليمان، صله الخلف به كوشش محمد حجي، بيروت، 1408ق/1988م؛ سمعاني، عبدالكريم بن محمد، الانساب، حيدرآٍباد دكن، 1396ق/1976م؛ همو، التحبيرفي المعجم الكبير، به كوشش منيره ناجي سالم، بغداد، 1395ق/1975م؛ سهمي، حمزه بن يوسف، تاريخ جرجان، بيروت، 1407ق/1987م؛ قاضي عياض، عياض بن موسي، ترتيب المدارك، رباط، 1384ق/1965م؛ مزي، يوسف بن عبدالرحمن، تهذيب الكمال، نسخه عكسي موجود در كتابخانة مركز؛ مسلم بن حجاج نيشابوري، ‌الكني والاسماء، دمشق، 1404ق/1984م؛ مفضل جندي، فضائل المدينه، به كوشش محمد مطيع حافظ و غزوه بدير، دمشق، 1405ق/1985م؛ ياقوت بلدان.
فرامرز حاج‌منوچهري