اَبو طُلَيْح، نام واحه اي در صحراي بَيوضه در سودان كه چاههاي آب بسيار دارد. اين واحه در نزديكي مدار 17 درجة عرض شمالي (امين، 3/99) و در سه منزلي (شمال) مِتَمّه (فوزي پاشا، 2/41) قرار دارد كه راه آن قوس رود نيل در ابوحَمَد منحرف مي شود و از قُرتي در ولايت دُنقُله تا متمه 280 كم‌ مسافت دارد (بستاني). اين واژه در آثار اروپاييان به ابوكلئا تصحيف شده است. اعراب و مردم محلي به سبب وجود درخت طلح (اقاقيا) در اين ناحيه، آن را ابوطليح ناميده اند (EI2). شهرت ابوطليح به سبب جنگي است كه در 17 ژانوية 1885 (30 ربيع الاول 1302) ميان سپاه انگليسو پيروان محمد بن عبدالله ـ مهدي سوداني ـ براي تصرف اين محل روي داد. چون سپاه انگليس براي نجات پادگان مصري و ژنرال گوردن از محاصره، به سوي متمه حركت كردند، خود را با 3000 تن از بَقّاره و 5000 تن از جَعليّين كه از بهترين جنگجويان مهدي سوداني بودند، مقابل ديدند (همانجا). اين گروه براي مقابله با سپاه انگليس در اوايل ربيع الاول 1302 به متمه فرستاده شده بودند. در اواخر همين ماه سپاه مهدي سوداني به فرماندهي موسي بن محمد حلو رهسپار ابوطليح شد. سپاه انگليس شامل نيروهاي صحرايي در حدود 2000 تن از (فوزي پاشا، همانجا) و به قولي 1800 تن از (EI2) بود كه فرماندهي ايشان را سر هربرت استيوارت بر عهده داشت. دربارة شمار سپاهيان اميرموسي و علت شكست ياران مهدي سوداني اختلاف نظر وجود دارد (نك‌ : فوزي پاشا، 2/40ـ 41). چنانكه ضرار، علت شكست اميرموسي را در كمي عدة سپاهيان بومي و كمبود سلاح آتشين دانسته است (ص158). به گزارش شقير (ص511) اين جنگ به كشته شدن 74 تن و زخمي شدن 94 تن از سپاه انگليس و كشته شدن 1100 تن و اسارت عدة بيشتري از طرفداران مهدي و سقوط چاههاي ابوطليح به دست سپاه مهاجم منجر گرديد (همانجا).
مآخذ: امين، حسن بن محسن، الموسوع‌ـة الاسلامي‌ـة، بيروت، 1396 ق/ 1976 م؛ بستاني؛ شقير، نعوم، تاريخ السودان، به كوشش محمد ابراهيم ابوسليم، بيروت، 1981 م؛ ضرار، ضرار صالح، تاريخ السودان الحديث، بيروت، 1968 م؛ فوزي پاشا، ابراهيم، كتاب السودان بين يدي غردون و كتشنر، قاهره، 1319 ق؛ نيز:
EI2.
عبدالامير سليم