اَبوطَلْحه، زيد بن سهل بن اسود بن حرام خزرجي، از انصار و صحابي مشهور پيامبر (ص) و از دلاوران و تيراندازان برجستة صدر اسلام. در بيعت عقبه و جنگهاي بدر و احد و خندق در ركاب حضرت رسول اكرم (ص) حضور داشت (ابن سعد، 3/504)؛ در جنگ احد پيشاپيش پيامبر تير مي نداخت و صدايي چندان مهيب داشت كه پيامبر اكرم آن را، براي رعب افكندن در دل دشمن، برتر از گروهي از مردان جنگي مي دانست (واقدي، 1/243؛ احمد بن حنبل، 3/203).
ابوطلحه احاديثي از پيامبر اسلام روايت كرده است. پسرش عبدالله و نواده اش اسحاق بن عبدالله و انس بن مالك و عده اي ديگر نيز از او روايت كرده اند (ابن عساكر، 6/608؛ ابن قيسراني، 1/142؛ نيز نك‌: احمد بن حنبل، 4/28ـ 30). ابوطلحه بسيار روزه مي داشت و گفته اند: بعد از رحلت رسول خدا (ص) 40 سال زيست و در اين مدت جز در بيماري يا مسافرت و روزهاي فطر و قربان در بقيه ايام همواره روزه دار بود (ابن سعد،3/506؛ ابن عساكر، 4/624). نوسته اند كه پيكر پيامبر اكرم را پس از وفات در قبري كه ابوطلحه به روش اهل مدينه كنده بود، قرار دادند (نك‌ : طبري، 3/213؛ طبرسي، 144).
دربارة تاريخ و محل مرگ ابوطلحه در منابع ما اختلاف بسيار است: عده اي وفات او را 31، 32، يا 35 ق در مدينه ذكر كرده اند (نك‌ : ابن عبدالبر، 2/554؛ طبري 4/380؛ خليف‌ـة بن خياط، 1/201؛ ابن عماد، 1/40). به روايت ديگر او در 70 سالگي در 43ق/655م درگذشت و خليفه عثمان بن عفّان بر جنازة او نماز گزارد (ابن حبّان، 15). ابن اثير وفات او را در 32 يا 51ق دانسته است (3/130). همچنين گفته اند كه وي در 51 يا 52ق ضمن سفر براي جنگي دريايي در كشتي درگذشت و بعد از 6 روز بدون اينكه تغييري در جنازه اش پيدا شده باشد، در جزيره اي به خاك سپرده شد (بخاري، 1/87؛ بسوي، 3/319؛ ابن عبدالبر، همانجا؛ نيز نك‌ : ابن سعد، 3/507).
با توجه به اينكه به گفتة بعضي از مورخان، ابوطلحه 40 سال بعد از رحلت پيامبر (ص) زيسته بوده، به نظر مي رسد وفات او در 70 سالگي و در 50 يا 51ق/670 يا 671 بوده است.
مآخذ: ابن اثير، الكامل؛ ابن حبّان، محمد، مشاهير علماء الامصار، به كوشش م. فلايش هامر، قاهره، 1379 ق/1959 م؛ ابن سعد، محمد، الطبقات الكبري، بيروت، دارصادر؛ ابن عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرف‌ـة الاصحاب، به كوشش علي محمد بجاوي، قاهره، مكتب‌ـة نهض‌ـة مصر؛ عساكر، علي بن حسن، تاريخ مدين‌ـة دمشق، به كوشش محمد بن رزي بن طرهوني، عمان، دارالبشير؛ ابن عماد، عبدالحيّ بن احمد، شذرات الذهب، قاهره، 1350 ق؛ ابن قسيراني شيباني، محمد بن طاهر، الجمع بين كتابي ابي نصر الكلاباذي و ابي بكر الاصبهاني في رجال بخاري و مسلم، بيروت، 1405 ق؛ احمدبن حنبل، مسند، بيروت، دارصادر؛ بخاري، محمد بن اسماعيل، التاريخ الصغير، به كوشش محمود ابراهيم زايد، بيروت، 1406 ق/1986م؛ بسوي، يعقوب بن سفيان، المعرف‌ـة و التاريخ، به كوشش اكرم ضياء عمري، بغداد، 1494 ق/1974 م؛ خليف‌ـة ابن خياط، الطبقات، به كوشش سهيل زكار، دمشق، 1966 م؛ طبرسي، فضل بن حسن، اعلام الوري باعلام الهدي، به كوشش علي اكبر غفاري، بيروت، 1399 ق/1979 م؛ طبري، تاريخ؛ واقدي، محمد بن عمر، المغاري، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م.
ابوالحسن ديانت