responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 5  صفحه : 2154
ابودجانه
جلد: 5
     
شماره مقاله:2154

اَبودُجانه، سماك بن (اوس بن9 خَرَشَ‌ـة بن لَوذَان (د 12ق/ 633م)، صحابي پيامبر (ص) (ابن هشام، 2/353؛ بلاذري، فتوح، 1/110؛ ابن اثير، 2/352). او از انصار و از قبيلة بني ساعده بود (ابن اسحاق، 326؛ ابن هشام، همانجا). در جنگهاي بدر و احد و ديگر غزوات پيامبر (ص) شركت داشت (واقدي، المغازي، 1/76؛ ابن اثير، همانجا). در جنگ احد، پيامبر (ص) شمشيري بدو بخشيد (ابن هشام، 3/71؛ ابن اسعد، 3/566 ـ 557) و وي رشادت و پايداري بسيار از خود نشان داد واز معدود
اصحابي بود كه به رغم پيشروي و پيروزي قريشيان، از پيامبر (ص) جدا نشد (ابن هشام، 3/87؛ واقدي، همان، 1/240) و به
همين سبب پيامبر (ص) او را دعا فرمود (همان، 1/246؛ بلاذري، انساب، 1/320).
در سال 4 ق، پس از پيروزي مسلمانان بر يهوديان بني نضير، پيامبر (ص)، اموال ايشان را ميان مهاجران تقسيم كرد و با آنكه انصار از آن سهمي نيافتند، پيامبر (ص) سهمي به ابودجانه و سهل بن حنيف كه فقير بودند، بخشيد (واقدي، همان، 1/379؛ بالاذري، فتوح، 1/18 ـ 19).
پس از رحلت پيامبر (ص)، ابودجانه، به سال 12 ق در واقعة يرموك شركت داشت و هنگامي كه پيروان مسيلمة كذاب به باغي پناه برده بودند، وي شجاعانه مسلمانان را به جنگ برانگيخت و بر اثر پايداري و شجاعت او، مسلمانان به درون باغ نفوذ يافتند (واقدي، الردة، 72، 74)، همچنين گفته اند كه وي بر مسيلمه زخم زد و چندان جنگيد تا به شهادت رسيد (همان، 74؛ ابن سعد، 3/557؛ بلاذري، ‌همان، 1/110) و به قولي مسيلمه او را به شهادت رسانيد (يعقوبي، 2/130).
شباهت نام ابودجانة صحابي پيامبر (ص) با سماك بن مخرمة اسدي كه از عثمانيان بود و از علي (ع) كناره گرفت (ثقفي، 1/323، 2/484؛ همان، 2/348؛ دارقطني، 1/313 ـ 314)، يا سماك ابن خرشة جعفي (نصربن مزاحم، 375)، سبب شده تا برخي گمان برند كه وي در جنگ صفين حضور داشته است (ابن عبدالبر، 2/615 ـ 652؛ قس: ابن حجر، 2/128؛ عسكري، 2/195).
طبري نيز در اخباري كه در فتوح زمان عمر، از سيف بن عمر تميمي نقل كرده، از سماك بن خرشة انصاري نام برده است كه در فتح برخي نواحي ايران شركت داشته است، اما اين يك، كنية ابودجانه ندارد (طبري، 3/581، 4/148 ـ 149، 153 ـ 155؛ نيز نكـ: ابو علي مسكويه، 1/249؛ سهمي، 6 ـ 7). برخي از محققان (عسكري، 2/193 ـ 204) برآنند كه اين سماك بن خرشة انصاري ياد شده در تاريخ طبري، اساساً بر ساختة سيف بن عمر تميمي است.
مأخذ: ابن اثير، علي بن محمد، اسدالغاب‌ـة، قاهره 1280ق؛ ابن اسحاق. محمد، السير و المغازي، به كوشش سهيل زكار،‌ بيروت، 1398 ق/1978م؛ ابن حجر عسقلاني، احمد بن علي، الاصاب‌ـة في تمييز الصاحب‌ـة، قاهره، 1327 ق؛ ابن سعد، محمد، الطبقات الكبري، بيروت، دار صادر؛ ابن عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرف‌ـة الاصحاب. به كوشش علي محمد بجاوي، قاهره، 1380 ق/ 1960م؛ ابن هشام، عبدالملك، السيرة النبوي‌ـة، به كوشش مصطفي سقا و ديگران، قاهره، 1355 ق/ 1936م؛ ابو علي مسكويه، احمد بن محمد، تجارب الامم. به كوشش ابوالقاسم امامي، تهران، 1366 ش؛ بلاذري، احمد ين يحيي، انساب الاشراف، به كوشش محمد حميد الله، قاهره، 1959م؛ همو، فتوح البلدان، به كوشش صلاح الدين منجد، قاهره، 1956 ـ 1960م؛ ثقفي، ابراهيم بن محمد، الغارات، به كوشش جلال الدين محدث، تهران، 1355ش؛ دارقطني، علي بن عمر، المؤتلف و المختلف، به كوشش موفق بن عبدالله، بيروت، 1406 ق/ 1986م؛ سهمي، حمزة بن يوسف، تاريخ جرجان، حيدرآباد دكن، 1387 ق/1967م؛ طبري، تاريخ؛ عسكري، مرتضي، خمسون و مائ‌ـة صحابي مختلق، بيروت، 1394 ق/1974م؛ نصر بن مزاحم منقري. وقع‌ـة صفين، به كوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، 1382ق؛ واقدي، محمد بن عمر، الردة، به روايت ابن اعثم كوفي، به كوشش محمد حميدالله، پاريس، 1409 ق/ 1989م؛ همو، المغاري، به كوشش مارسدن جوئز، لندن، 1966م؛ يعقوبي، احمد بن اسحاق، تاريخ، بيروت، 1379ق/ 1960م.
علي بهراميان
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 5  صفحه : 2154
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست