اِبْن‌ِ مَنْفَلوطى‌، ابوعبدالله‌ ولى‌الدين‌ محمد بن‌ احمد بن‌ ابراهيم‌ ابن‌ يوسف‌ عثمانى‌ ديباجى‌ ملّوي‌ (713-774ق‌/1313- 1372م‌)، مفسر، فقيه‌، صوفى‌ و اصولى‌. دربارة زادگاه‌ وي‌ چيزي‌ گفته‌ نشده‌، اما مى‌دانيم‌ كه‌ در دمشق‌ رشد يافته‌ است‌. ابن‌ منفلوطى‌ ابتدا سفري‌ به‌ آسياي‌ صغير كرد، سپس‌ به‌ طور مداوم‌ بين‌ قاهره‌ و شام‌ در سفر بود، تا اينكه‌ در دوران‌ زمامداري‌ سلطان‌ حسن‌ بن‌ محمد بن‌ قلاوون‌ به‌ مصر انتقال‌ يافت‌ و در مدارس‌ قاهره‌، مثل‌ مدرسة منصوريه‌ و مدرسة سلطان‌ حسن‌، به‌ تدريس‌ علوم‌ دينى‌، از جمله‌ تفسير اشتغال‌ ورزيد و تا پايان‌ عمر در آنجا ماند (ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، طبقات‌، 3/112-113؛ ابن‌ حجر، 5/33). از مشايخ‌ ابن‌ منفلوطى‌ مى‌توان‌ به‌ پدر وي‌، حجار، اسماء بنت‌ صصري‌ و نورالدين‌ اردبيلى‌ اشاره‌ كرد (همانجاها) و شاگردان‌ و راويان‌ وي‌ خليل‌ بن‌ فرج‌ قلعى‌، سليمان‌ بن‌ يوسف‌ بن‌ مفلح‌ و اسماعيل‌ ابن‌ احمد بارينى‌ قاضى‌ قدس‌ بوده‌اند (ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، تاريخ‌، 3/227، 228، 594).
آثار: از ابن‌ منفلوي‌ چند اثر خطى‌ به‌ دست‌ ما رسيده‌ كه‌ عبارتند از: 1. اعراب‌ ام‌ الكتاب‌، كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در كتابخانة ظاهرية دمشق‌ موجود است‌ (ظاهريه‌، 2/37)؛ 2. تفسير سورة التحريم‌، كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در دارالكتب‌ مصر نگهداري‌ مى‌شود (تيموريه‌، 1/78)؛ 3. حل‌ الخباء فى‌ الدعاء برفع‌ الوباء. كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در كتابخانة كوپريلى‌ استانبول‌ وجود دارد (كوپريلى‌، 2/251).
حاجى‌ خليفه‌ (1/64) نيز از اثري‌ با عنوان‌ ارشاد الطائف‌ الى‌ علم‌ اللطائف‌ ياد كرده‌ است‌.
مآخذ: ابن‌ حجر، احمد، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن‌، 1396ق‌/1976م‌؛ ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، ابوبكر، تاريخ‌، به‌ كوشش‌ عدنان‌، درويش‌، دمشق‌، 1977م‌؛ همو، طبقات‌ الشافعية، حيدرآباد دكن‌، 1398ق‌/1978م‌؛ تيموريه‌، فهرست‌؛ حاجى‌ خليفه‌، كشف‌؛ ظاهريه‌، خطى‌ (علوم‌ القرآنى‌)، خيمى‌؛ كوپريلى‌، خطى‌.
مهدي‌ سلماسى‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا