اِبْنِ مُيَسَّر، ابوعبدالله تاجالدين محمد بن على بن يوسف بن ميسر (د 677ق/1278م)، مورخ مصري. نام او به صورتهاي ابن ميسرة (ابن زيات، 41، 77، قس: 141) و ابن ميسر1 نيز آمده است (ابن ميسر، 98؛ قس: 2 EI). از وي با شهرت ابن جَلَب راغب هم ياد مىشود (ابن دقماق، 2/36؛ 2 EI)، هرچند ويت در يكى بودن ابن ميسر و ابن جلب راغب، ترديد كرده است (ص 69 -68 ؛ قس: مقريزي، 2/17، 19). ابن شاكر (9/312) از آموزش ابن ميسر نزد مشايخ زمانش به شكلى كلى ياد مىكند و از آنان نام نمىبرد. ابن ميسر خود به اينكه از پدرش حديث شنيده است، اشاره دارد (نك: ابن زيات، 149) و از آن مىتوان دانست كه پدر او از دانشمندان روزگار خود بوده است. با آنكه ابن ميسر كتاب تاريخ القضاة را نوشته (ابن شاكر، همانجا؛ صفدي، 4/188؛ سخاوي، 205)، اما اهميت وي بيشتر به سبب، تأليف اثري در تاريخ مصر (صفدي، همانجا) است. اين اثر كه از مراجع مقريزي بوده (نك: دنبالة مقاله) مورد استفادة مورخان بعد از او قرار گرفته است. به ويژه مىتوان از الانتصار ابن دقماق (1/50، 79، 132، 136، 2/36، 37، 43) و الكواكب ابن زيات (ص 41، 42، 45، 77، 120، 141، 143، 149، 167، 178، 225) ياد كرد. اغلب گفته شده است كه ابن ميسر اين تاريخ را به عنوان ذيلى بر تاريخ مسبّحى فراهم كرده (صفدي، همانجا؛ سخاوي، 278) و سالهاي وقايع آن را به 553ق رسانده است (ابن ميسر، 97). با اينهمه نقل برخى وقايع مربوط به سدة 4ق (ابن ميسر، 45-54؛ ابن دقماق، 1/136، 2/36) بيانگر آن است كه او صرفاً به ذيل نويسى بر اثر مسبحى نپرداخته بوده است. احتمال پذيرفتنىتر آن است كه آخرين بخش تاريخ بزرگ ابن ميسر (نك: صفدي، همانجا) عنوان تكملة تاريخ مسبحى را داشته است (ويت، 67 ؛ قس: 2 EI). آغاز تاريخ ابن ميسر فتح مصر به دست مسلمانان و يا دستكم تاريخ طولونيان بوده است (ويت، .(80 هانري ماسه بخشى از تاريخ ابن ميسر را كه مربوط به دورة فاطمى است، با مقدمهاي به فرانسه در 1919م در قاهره به چاپ رسانيده است .(GAL,S,I/594) پيش از او نيز دوسلان منتخباتى از اين اثر را با ترجمة آن به فرانسه در پاريس (1884م) در مجموعة «مورخان شرقى جنگهاي صليبى2» چاپ كرده بود. .(GAL,S,I/507) دوم برترو3 گزيدههايى از اين نسخه را استنساخ و به فرانسه ترجمه كرده كه در كتابخانه ملى پاريس موجود است (ويت، 70 ، حاشيه). ويت كه مصحح خطط مقريزي است، معرفى و نقد مفصلى بر كتاب چاپ ماسه دارد و معتقد است كه نسخة خطى تاريخ ابن ميسر نسخة اصلى كتاب نيست، بلكه يادداشتهايى است كه مقريزي بنا به نياز خود از تاريخ ابن ميسر تهيه كرده بوده تا در تك نگاريهاي خود دربارة موضوعاتى چون تاريخ وزرا و قضات، يا قحط و طاعون مورد استفاده قرار دهد و همان يادداشتهاست كه بهصورت موجود بهدست ما رسيدهاست (ص 74 -73 ؛ نيز نك: ابن ميسر، 98). ويت جدول مفصلى براي نشان دادن موارد انطباق اتعاظ الحنفاء و خطط مقريزي با تاريخ ابن ميسر به دست داده است (ص 78 -75 ؛ نيز نك: مقريزي، 1/60، 83، 94، 100، 420، 427 432، 422، 452، 467، 489، 493، 2/163). به نظر او بيش از يك پنجم اثر ابن ميسر در دو كتاب مقريزي نقل شده است (ص .(78 مآخذ: ابن دقماق، ابراهيم، الانتصار لواسطة عقد الامصار، به كوشش د فولرس، قاهره، 1893م؛ ابن زيات، محمد، الكواكب السيارة فى ترتيب الزيارة، بغداد، مكتبة المثنى؛ ابن شاكر كتبى، محمد، عيون التواريخ، نسخة عكسى موجود در كتابخانة مركز؛ ابن ميسر، محمد، اخبار مصر، به كوشش هانري ماسه، قاهره، 1919م؛ سخاوي، محمد، اعلان بالتوبيخ، به كوشش فرانتس روزنتال و صالح احمد على، بغداد، 1382ق/1963م؛ صفدي، خليل، الوافى بالوفيات، به كوشش س. ددرينگ، بيروت، 1394ق/1974م؛ مقريزي، احمد، الخطط، بولاق، 1270ق؛ نيز: 2 ; GAL,S; Wiet, Gaston, X Comptes rendus n , JA, Paris, Juillet - September 1921, vol. XVIII. محمدمهدي مؤذنجامى تايپ مجدد و ن * 1 * زا ن * 2 * زا