اِبْن‌ِ مِفْتاح‌، ابوالحسن‌ عبدالله‌بن‌ ابى‌القاسم‌ (د 877ق‌/1472م‌)، فقيه‌ زيدي‌. از زندگى‌ او اطلاع‌ چندانى‌ در دست‌ نيست‌. تنها مى‌دانيم‌ كه‌ از موالى‌ بنوحجّى‌ و ساكن‌ غضران‌ از قراء شمال‌ صنعا بوده‌ (جنداري‌، 21؛ زباره‌، 1/342) و احتمالاً نزد امام‌ زيديان‌ احمد بن‌ يحيى‌، معروف‌ به‌ ابن‌ مرتضى‌، درس‌ خوانده‌ است‌ (نك: شوكانى‌، 1/394؛ قس‌: ابن‌ مفتاح‌، 1/3، جم). يحيى‌ بن‌ محمد بن‌ صالح‌ بن‌ حنش‌ كه‌ رثاء او را گفته‌، تنها از او حكايتى‌ نقل‌ كرده‌ است‌ و اين‌ لزوماً دال‌ بر استفادة علمى‌ از او نيست‌ (ابن‌ ابى‌ الرجال‌، 3/60). شهرت‌ ابن‌ مفتاح‌ بيشتر به‌ سبب‌ تلخيص‌ اثر مهم‌ ابن‌ مرتضى‌ در فقه‌ زيدي‌ با عنوان‌ الغيث‌ المدرار المفتح‌ لكمائم‌ الازهار است‌ كه‌ شرحى‌ مفصل‌ بر الازهار فى‌ فقه‌ الائمة الاطهار، اثر خود ابن‌ مرتضى‌ است‌. اين‌ تلخيص‌ كه‌ المنتزع‌ المختار من‌ الغيث‌ المدرار نام‌ گرفته‌، اگرچه‌ به‌ ديد تحقيق‌ به‌ پاية بعضى‌ شروح‌ الازهار نمى‌رسد، اما گفته‌ شده‌ كه‌ به‌ دليل‌ وفق‌ آن‌ با مراد مصنف‌ مطلوب‌ زيديان‌ واقع‌ شده‌ است‌ (ابن‌ ابى‌ الرجال‌، شوكانى‌، همانجاها)، تا آنجا كه‌ به‌ نقل‌ جنداري‌ (همانجا) نسخه‌هاي‌ آن‌ غير قابل‌ حصر بوده‌ است‌. وجود 60 نسخة خطى‌ در كتابخانة صنعا، صحت‌ اين‌ ادعا را تأييد مى‌كند (نك: صنعا، 3/1197-1216). احمد بن‌ يحيى‌ بن‌ حابس‌ صعدي‌ (د 1016ق‌) تكمله‌اي‌ بر المنتزع‌ ابن‌ مفتاح‌ دارد كه‌ نسخة خطى‌ آن‌ در موزة بريتانيا يافت‌ مى‌شود (عمري‌، 266-269). المنتزع‌ در 4 جلد با حواشى‌ مختلف‌ در 1332ق‌ در قاهره‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ و بار ديگر در 1341ق‌ در صنعا تجديد چاپ‌ شده‌ است‌.
جنداري‌ (همانجا) اثر ديگري‌ را نيز با عنوان‌ تعليقة على‌ التذكرة به‌ ابن‌ مفتاح‌ نسبت‌ داده‌ است‌ (قس‌: ابن‌ ابى‌ الرجال‌، همانجا). ابن‌ مفتاح‌ در صنعا درگذشت‌ و همانجا به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (همانجا؛ زباره‌، 1/341).
مآخذ: ابن‌ ابى‌ الرجال‌، احمد، مطلع‌ البدور و مجمع‌ البحور، نسخة عكسى‌ موجود در كتابخانة مركز؛ ابن‌ مفتاح‌، عبدالله‌، المنتزع‌ المختار، صنعا، 1341ق‌؛ جنداري‌، احمد، «تراجم‌ الرجال‌ المذكورة فى‌ شرح‌ الازهار»، مقدمة المنتزع‌ المختار (نك: ابن‌ مفتاح‌ در همين‌ مآخذ)؛ زباره‌، محمد، ائمة اليمن‌، تعز، 1372ق‌/1952م‌؛ شوكانى‌، محمد، البدر الطالع‌، قاهره‌، 1348ق‌؛ صنعا، خطى‌؛ عمري‌، حسين‌ عبدالله‌، مصادر التراث‌ اليمنى‌ فى‌ المتحف‌ البريطانى‌، دمشق‌، 1400ق‌/1980م‌. محمد هادي‌ مؤذن‌ جامى‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا