اِبْن‌ِ مُجاوِر، ابوالفتح‌ نجم‌الدين‌ يوسف‌ بن‌ حسين‌ بن‌ محمد بن‌ حسين‌ فارسى‌ (549 -601ق‌/1154- 1205م‌)، وزير، شاعر، اديب‌ و نحوي‌. وي‌ در دمشق‌ پا به‌ عرصة وجود نهاد و در قاهره‌ ديده‌ از جهان‌ فروبست‌. پدرش‌ كه‌ مردي‌ زاهد، متدين‌ و صوفى‌ مسلك‌ بود، از شيراز به‌ دمشق‌ آمد و به‌ حلقة صوفيه‌ پيوست‌ و سرانجام‌ در مكه‌ مجاور گرديد. بدين‌ سبب‌ خود به‌ مجاور (ابن‌ سعيد، 19، مقريزي‌، الخطط، 2/41) و فرزندان‌ و اعقابش‌ به‌ ابن‌ مجاور شهرت‌ يافتند.
ابن‌ مجاور در دمشق‌ از ابوالقاسم‌ على‌ بن‌ حسن‌ بن‌ هبةالله‌ شافعى‌ (نك: ه د، ابن‌ عساكر)، محمود بن‌ زنگى‌ آق‌ سنقر، وزير ابوالمظفر سعيد ابن‌ سهل‌ فلكى‌ و در اسكندريه‌ از ابوطاهر اسماعيل‌ بن‌ مكى‌ بن‌ عوف‌ دانش‌ آموخت‌ (منذري‌، 2/31). پس‌ از تكميل‌ تحصيلات‌ خود در مسجد اموي‌ مجلس‌ درسى‌ داير كرد و در آنجا به‌ تعليم‌ قرائت‌ قرآن‌ و نحو و ادبيات‌ به‌ فرزندان‌ بزرگان‌ از جمله‌ عثمان‌ فرزند صلاح‌الدين‌ ايوبى‌ پرداخت‌ و درپى‌ آن‌ به‌ مقام‌ والايى‌ كه‌ شايستة آن‌ بود، دست‌ يافت‌. عثمان‌ در آغاز، امور خود را به‌ ابن‌ مجاور واگذار كرد، سپس‌ در زمانى‌ كه‌ از سوي‌ پدر فرمانرواي‌ مصر گرديد، او را به‌ وزارت‌ برگزيد و بعداز وفات‌ پدر كه‌ سلطنت‌ را به‌ دست‌ گرفت‌، كلية امور دولتى‌ را به‌ وي‌ سپرد.
ابن‌ مجاور همنشين‌ و هم‌ صحبت‌ ادبا و شعرا بود و با وجود مقام‌ شامخى‌ كه‌ در شعر و ادب‌ داشت‌، در مباحثات‌ آنان‌ شركت‌ مى‌كرد (ابن‌ سعيد، همانجا؛ مقريزي‌، السلوك‌، 1(1)/70؛ ابن‌ جوزي‌، 8(1)/ 353-354).
مآخذ: ابن‌ جوزي‌، يوسف‌، مرآةالزمان‌، حيدرآباد دكن‌، 1370ق‌/1951م‌؛ ابن‌ سعيد، على‌، الغصون‌ اليالعة فى‌ محاسن‌ شعراء المائة السابعة، به‌ كوشش‌ ابراهيم‌ ابياري‌، قاهره‌، 1967م‌؛ مقريزي‌، احمد، الخطط، بولاق‌، 1207ق‌؛ همو، السلوك‌، به‌ كوشش‌ محمد مصطفى‌ زياده‌، قاهره‌، 1956م‌؛ منذري‌، محمد، التكملة لوفيات‌ النقلة، به‌ كوشش‌ بشار عواد معروف‌، بيروت‌، 1405ق‌. ابوالحسن‌ ديانت‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا