اِبْن‌ِ قائِدِ اَوانى‌، محمد (مق 584ق‌/1188م‌)، يكى‌ از عرفاي‌ سدة 6ق‌/12م‌ و اهل‌ اوان‌ (در نزديكى‌ بغداد). از زمان‌ تولد و اوايل‌ كار و تحصيلات‌ او اطلاعى‌ در دست‌ نيست‌. او را از اصحاب‌ عبدالقادر گيلانى‌ (471-561ق‌/1078-1166م‌) شمرده‌ (ابن‌ عربى‌، 3/256؛ جامى‌، 525) و صاحب‌ كرامات‌ و اشارات‌ گفته‌اند (صفدي‌، 4/352). به‌ گفتة ابن‌ عربى‌، ابن‌ قائد از «افراد» بوده‌ (3/189) و در تعريف‌ افراد، آورده‌اند كه‌ صاحبان‌ اين‌ مقام‌ از حكم‌ قطب‌ خارجند و قطب‌ هيچ‌ تصرفى‌ در امر آنان‌ ندارد (همو، 3/255). عبدالقادر گيلانى‌، به‌ مقام‌ ابن‌ قائد، شهادت‌ داده‌ و او را «مفرد الحضرة» مى‌ناميده‌ است‌ (جامى‌، همانجا).
ظاهراً ابن‌ قائد در اواخر عمر، زمين‌گير شده‌ بود، چنانكه‌ او را با تخت‌ روان‌ به‌ مسجد مى‌بردند. صفدي‌ ضمن‌ اشاره‌ به‌ اين‌ نكته‌، به‌ ذكر سال‌ آخر عمر ابن‌ قائد و چگونگى‌ قتل‌ وي‌ به‌ دست‌ اسماعيليان‌ مى‌پردازد. به‌ گفتة همو (همانجا) در اين‌ سال‌ (584ق‌)، يك‌ تن‌ از مبلغان‌ اسماعيليه‌ از طرف‌ سنان‌ بن‌ سليمان‌ (528 - 588ق‌)، داعى‌ اسماعيليه‌ در عراق‌ و شام‌، به‌ اوان‌ آمده‌ و در مسجدجامع‌ به‌ بدگويى‌ از صحابه‌ پرداخته‌ بود. ابن‌ قائد در همان‌ محل‌ او را مورد اعتراض‌ قرار داد و مردم‌ را بر وي‌ شوراند. سنان‌ بن‌ سليمان‌ كه‌ در مقام‌ تلافى‌ برآمده‌ بود، دو تن‌ از ياران‌ خود را در لباس‌ صوفيه‌ به‌ رباط ابن‌ قائد فرستاد و اين‌ دو تن‌ پس‌ از 9 ماه‌ زندگى‌ در اين‌ محل‌، در يك‌ روز جمعه‌ و در فرصتى‌ مناسب‌، ابن‌ قائد و خادم‌ او كشتند.
مآخذ: ابن‌ عربى‌، محمد، الفتوحات‌ المكية، به‌ كوشش‌ عثمان‌ يحيى‌ و ابراهيم‌ مدكور، قاهره‌، 1974م‌؛ جامى‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، به‌ كوشش‌ مهدي‌ توحيدي‌پور، تهران‌، 1336ش‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ س‌. ددرينگ‌، بيروت‌، 1974م‌. على‌ ميرانصاري‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا