بَدَويّه‌، يكى‌ از طريقه‌هاي‌ پرطرفدار صوفيه‌ در مصر كه‌ در قرن‌ 7ق‌/13م‌ توسط احمد بدوي‌ (ه م‌) شكل‌ گرفت‌ و به‌ طريقة احمديه‌ و سطوحيه‌ نيز معروف‌ است‌.
هرچند از مراحل‌ نخستين‌ شكل‌ گيري‌ طريقة بدويه‌ در زمان‌ حيات‌ احمد بدوي‌ (596 - 675ق‌/1200-1276م‌) اطلاع‌ چندانى‌ در دست‌ نيست‌، اما روشن‌ است‌ كه‌ اين‌ طريقه‌ در زمان‌ خلفاي‌ او رشد و گسترش‌ فزاينده‌اي‌ يافت‌ و آيينهاي‌ مولودي‌ كه‌ بر مزار او در طنطاي‌ مصر برگذار مى‌شد، نظم‌ و ترتيب‌ خاصى‌ به‌ خود گرفت‌ (عدوي‌، 7/253؛ شعرانى‌، 1/185-186). همين‌ امر و نيز اينكه‌ خلفاي‌ بدوي‌ بيش‌ از همه‌ در مصر فعاليت‌ داشتند، موجب‌ آن‌ شد كه‌ مركزيت‌ اين‌ طريقه‌ در مصر باقى‌ بماند (تريمينگام‌، 45 ,14 ؛ عاشور، 240-244).
نخستين‌ خليفة احمد بدوي‌، سيداحمد عبدالعال‌ بود كه‌ ظاهراً از كودكى‌ نزد وي‌ پرورش‌ يافته‌ بود (شعرانى‌، 1/184- 185؛ شبلنجى‌، 262-263). عبدالعال‌ بر آرامگاه‌ پير و مرشد خود زاويه‌اي‌ بنا كرد كه‌ در آن‌ به‌ زندگى‌ درويشان‌ و ارشاد مريدان‌ و كمك‌ به‌ زائران‌ رسيدگى‌ مى‌شد (شعرانى‌، 1/185). وي‌ پس‌ از آن‌ پيروان‌ اين‌ طريقه‌ را در 4 خانقاه‌ كه‌ هر يك‌ داراي‌ سرپرستى‌ بود، جاي‌ داد: 1. كنّاسيه‌، كه‌ شيخ‌ اين‌ خانقاه‌ محمد سطوحى‌ كناسى‌ بود و پيروان‌ وي‌ همه‌ ساله‌ در روز ولادت‌ احمد بدوي‌ مزار وي‌ را جارو مى‌زدند؛ 2. منايفه‌، به‌ سرپرستى‌ شيخ‌ رمضان‌ اشعث‌ سطوحى‌ كه‌ صاحب‌ كراماتى‌ نيز بود؛ 3. سلاميه‌ و مرازقه‌، كه‌ سرپرستى‌ اين‌ دو خانقاه‌ را عمر شناوي‌ اشعث‌ به‌ عهده‌ داشت‌ و به‌همين‌ سبب‌، برخى‌ اين‌ دو خانقاه‌ را يكى‌ شمرده‌اند؛ 4. انبابيه‌، كه‌ احتمالاً شيخ‌ يوسف‌ انبابى‌ سطوحى‌، از ياران‌ نزديك‌ احمد بدوي‌ شيخ‌ آن‌ بوده‌ است‌ (همانجا؛ عاشور، 207، 208؛ نيز نك: تريمينگام‌، .(274
پيروان‌ طريقة بدويه‌ براي‌ رسيدن‌ به‌ درجات‌ كمال‌ بايد متصف‌ به‌ صفات‌ علم‌، حلم‌، بخشش‌، شفقت‌، صبر و تقوا مى‌بودند (عاشور، 204). آنان‌ پس‌ از عبدالعال‌ - كه‌ لباس‌ سرخ‌ مى‌پوشيد - رنگ‌ سرخ‌ را شعار خود قرار دادند (شعرانى‌، همانجا؛ شبلنجى‌، 263). چنانكه‌ شعرانى‌ در طبقات‌ خود آورده‌ است‌ (1/186-187)، در هنگام‌ حيات‌ او آيين‌ مولودي‌ احمد بدوي‌ يك‌بار در سال‌ و به‌ گستردگى‌ برگذار مى‌شد و گروه‌ بى‌شماري‌ از نقاط مختلف‌ مصر و كشورهاي‌ اطراف‌ بر مزار او گرد مى‌آمدند. اين‌ مراسم‌ و برخى‌ اعمال‌ آن‌ گاه‌ نيز به‌ سبب‌ عدم‌ رعايت‌ موازين‌ شريعت‌ و وقوع‌ برخى‌ محرمات‌ مورداعتراض‌ علما قرار مى‌گرفت‌ (نبهانى‌، 1/311-312).
در حال‌ حاضر هر سال‌ 3 مولودي‌ بزرگ‌، ميانه‌ و كوچك‌ را كه‌ همواره‌ با جشنها و آيينهاي‌ خاصى‌ همراه‌ است‌، براي‌ احمد بدوي‌ در شهر طنطا، محل‌ مزار او بر پا مى‌كنند. تاريخ‌ برپايى‌ اين‌ مولوديها به‌ زمان‌ احمد بدوي‌ كه‌ در روز ولادت‌ پيامبر(ص‌) مراسم‌ خاصى‌ را برپا مى‌داشت‌ و نيز سيدعبدالعال‌ باز مى‌گردد. پس‌ از درگذشت‌ احمد بدوي‌ جماعت‌ كثيري‌ براي‌ تسليت‌گويى‌ نزد عبدالعال‌ رفتند و براي‌ انجام‌ دادن‌ اين‌ مراسم‌ - به‌ علت‌ كوچكى‌ شهر طنطا - در اطراف‌ شهر گرد آمدند. در همان‌ هنگام‌ به‌ عبدالعال‌ تأكيد كردند كه‌ اين‌ آيين‌ رسم‌ هميشگى‌ آنها باشد. از آن‌ پس‌ هر ساله‌ مراسمى‌ را در همان‌ تاريخ‌ به‌ عنوان‌ مولودي‌ بزرگ‌ برگذار مى‌كنند (عاشور، 258-260).
منشأ مولودي‌ كوچك‌ نيز به‌ شيخ‌ شرنبلابى‌ - كه‌ از مشايخ‌ فرقة احمديه‌ بود - بازمى‌گردد. ظاهراً يك‌ بار وي‌ با مريدانش‌، چندي‌ پس‌ از مراسم‌ مولودي‌ بزرگ‌ به‌ زيارت‌ آرامگاه‌ شيخ‌ آمد و مراسم‌ ذكر و عبادت‌ را به‌ مدت‌ چند شب‌ در آنجا برپا داشت‌. اين‌ خود تبديل‌ به‌ رسم‌ و آيينى‌ شد كه‌ هر ساله‌ بر مزار احمد بدوي‌ برگذار مى‌گردد (همو، 260).
سومين‌ مولودي‌ كه‌ به‌ رجبى‌ و عمامه‌پيچى‌ نيز شهرت‌ دارد، منسوب‌ به‌ شيخ‌ رجبى‌ است‌ كه‌ او نيز از مشايخ‌ اين‌ طريقه‌ بوده‌ است‌. وي‌ براي‌ تجديد پيچيدن‌ عمامة شيخ‌ - كه‌ به‌ رسم‌ يادگار بر مزار وي‌ گذاشته‌ شده‌ بود - مراسمى‌ را برپا داشت‌ و اين‌ آيين‌ تبديل‌ به‌ مولودي‌ هر ساله‌ شد (همانجا). عمامة احمد بدوي‌ هر ساله‌ در اين‌ مراسم‌ توسط يكى‌ از مشايخ‌ اين‌ طريقه‌ بر سر بسته‌ مى‌شد (شعرانى‌، 1/185؛ شبلنجى‌، همانجا). مولوديها علاوه‌ بر جنبة مذهبى‌، جنبة اقتصادي‌، اجتماعى‌ و تفريحى‌ نيز داشت‌ و امروزه‌ هم‌ از اينگونه‌ تفريحات‌ در اين‌ مراسم‌ به‌ چشم‌ مى‌خورد (عاشور، 256-261).
در حال‌ حاضر طريقة بدويه‌ به‌ 16 شاخه‌ يا بيت‌ تقسيم‌ مى‌شود كه‌ اينهاست‌: شناويه‌، سلاميه‌، حلبيه‌، مرازقه‌، كناسيه‌، حموديه‌، زاهديه‌، عشيبيه‌، تسفيانيه‌، عربيه‌، سطوحيه‌، بنداريه‌، مسلميه‌، منايفه‌، انبابيه‌ و بيوميه‌ (عاشور، 189؛ تريمينگام‌، 275 -274 ؛ طويل‌، 77).
مآخذ: شبلنجى‌، مؤمن‌، نورالابصار، بيروت‌، دارالفكر؛ شعرانى‌، عبدالوهاب‌، الطبقات‌ الكبري‌، قاهره‌، 1374ق‌؛ طويل‌، توفيق‌، التصوف‌ فى‌ مصر، قاهره‌، 1988م‌؛ عاشور، سعيد عبدالفتاح‌، السيد احمد البدوي‌، شيخ‌ و طريقة، قاهره‌، 1967م‌؛ عدوي‌، احمد زكى‌، مقدمه‌ و حاشيه‌ بر النجوم‌ ابن‌ تغري‌ بردي‌؛ نبهانى‌، يوسف‌، جامع‌ كرامات‌ الاولياء، قاهره‌، 1329ق‌؛ نيز:
Trimingham, J.S., The Sufi Orders in Islam, London etc., 1971.
آمال‌ صراف‌