بَدْريّه‌، نام‌ دو مدرسه‌، يكى‌ مخصوص‌ شافعيان‌ در قدس‌، و ديگري‌ ويژة حنفيان‌ در جبل‌ قاسيون‌ در سده‌هاي‌ 7 و 8ق‌/13 و 14م‌.
1. بدرية قدس‌: اين‌ مدرسه‌ را بدرالدين‌ محمد بن‌ ابى‌ القاسم‌ هكاري‌ - از اميران‌ دستگاه‌ ملك‌معظم‌عيسى‌ايوبى‌ حكمران‌شام‌ (576 - 624ق‌) - براي‌ شافعيان‌ بنا كرد. وي‌ فردي‌ نيكوكار، و بانى‌ بسياري‌ از اماكن‌ خيريه‌ بود. اين‌ مدرسه‌ در ناحية مرزبان‌ قدس‌ در نزديكى‌ زاوية لؤلوئيه‌، و مسجدي‌ در نزديكى‌ الخليل‌ از جمله‌ آثار اوست‌ (عليمى‌، 2/47؛ صفدي‌، 4/351).
در كتيبة بازمانده‌ در مدخل‌ بدرية قدس‌، به‌ اختصاص‌ِ اين‌ مدرسه‌ به‌ پيروان‌ مذهب‌ شافعى‌، نام‌ بانى‌ و واقف‌، تاريخ‌ بنا و واگذاري‌ حق‌ نظارت‌ امور مدرسه‌ به‌ پسران‌ ارشد بدرالدين‌ تصريح‌ شده‌ است‌. بر كتيبه‌اي‌ بر در اين‌ مدرسه‌ از واقف‌ ديگر آن‌ با عنوان‌ ملكة بدريه‌ ياد شده‌ است‌ (عبدالمهدي‌، 1/359).
از بناي‌ بدرية قدس‌ اكنون‌ تنها دروازه‌هاي‌ ويرانة آن‌ باطاقى‌ جناقى‌ و همان‌ كتيبة ياد شده‌ كه‌ بين‌ سر در و طاق‌ قرار دارد، بر جاي‌ مانده‌ است‌. ديگر اجزاء مدرسه‌ با ويرانه‌هاي‌ مجاور آن‌ درآميخته‌، و قسمتهايى‌ از اندرون‌ ساختمان‌ به‌ خانه‌اي‌ مسكونى‌ تبديل‌ شده‌ است‌. در جانب‌ غربى‌ اين‌ بنا ضريحى‌ است‌ با سنگى‌ بزرگ‌ بر روي‌ آن‌ كه‌ به‌ احتمال‌ بسيار آرامگاه‌بدرالدين‌هكاري‌ بانى‌وواقف‌ مدرسه‌است‌ كه‌پس‌ ازمجاهدتهاي‌ بسيار در مقابل‌ صليبيان‌ در 614ق‌ به‌ شهادت‌ رسيد. جسد او را از طور به‌ قدس‌ بردند و در همين‌ مدرسه‌ به‌ خاك‌ سپردند (نجم‌، 113-114؛ ناصري‌، 129-130؛ سبط ابن‌ جوزي‌، 2(8)/592).
از مدرسان‌، دانش‌ آموختگان‌ و برنامه‌هاي‌ آموزشى‌ اين‌ مدرسه‌ اطلاعى‌ در دست‌ نيست‌؛ برخى‌ از نويسندگان‌ از دوستى‌ دير پا و همنشينى‌ بدرالدين‌ هكاري‌ با سبط ابن‌ جوزي‌ (د 654ق‌)، چنين‌ پنداشته‌اند كه‌ اين‌ فقيه‌ و مورخ‌ نامور حنبلى‌ِ حنفى‌ شده‌ از خاندان‌ معروف‌ ابن‌ جوزي‌ حنبلى‌ هنگام‌ اقامت‌ در قدس‌، در اين‌ مدرسة شافعيه‌ نيز تدريس‌ مى‌كرده‌ است‌ (عبدالمهدي‌، 1/360). اما اين‌ نظر درست‌ نيست‌، بلكه‌ محل‌ تدريس‌ سبط ابن‌ جوزي‌ بدرية حنفيه‌ (نك: شم 2) بوده‌ است‌.
2. بدرية جبل‌ قاسيون‌: اين‌ بدريه‌ مدرسة كوچكى‌ متعلق‌ به‌ حنفيان‌ بود و امير بدرالدين‌، معروف‌ به‌ لالا در 638ق‌ آن‌ را در صالحية جبل‌ قاسيون‌ در ناحية غوطة دمشق‌ ساخته‌ بود. اين‌ مدرسه‌ روبه‌روي‌ مدرسة شبليه‌ و در كنار پل‌ معروف‌ به‌ كحيل‌ قرار داشت‌ و بانى‌ آن‌ حمام‌ و بوستان‌ و مستغلاتى‌ در همان‌ ناحيه‌ بر آن‌ وقف‌ كرده‌ بود (ابن‌ كثير، 13/194؛ نعيمى‌، 1/477- 479). علاوه‌ بر سبط ابن‌ جوزي‌ كه‌ به‌ تدريس‌ در اين‌ بدريه‌ اشتغال‌ داشت‌، بزرگانى‌ ديگر از فقيهان‌ حنفى‌ چون‌ زكى‌الدين‌ زكريا بن‌ عقبه‌، صفى‌الدين‌ يحيى‌ بن‌ فرج‌ بن‌ عتاب‌ بصروي‌، معروف‌ به‌ اسود، و شمس‌الدين‌ محمد بن‌ على‌ بن‌ هاشم‌ بن‌ جبريل‌ بن‌ ذرع‌ (د 731ق‌) در آنجا تدريس‌ مى‌كردند. اين‌ مدرسه‌ تا نيمة دوم‌ سدة 8ق‌ فعاليت‌ آموزشى‌ داشته‌، و خطبه‌هاي‌ نماز جمعه‌ در آن‌ ايراد مى‌شده‌ است‌ (ابن‌ كثير، همانجا؛ نعيمى‌، 1/479-1/481؛ ناصري‌، همانجا؛ ابن‌ عماد، 5/267).
مآخذ: ابن‌ عماد، عبدالحى‌، شذرات‌ الذهب‌، قاهره‌، 1351ق‌؛ ابن‌ كثير، البداية؛ سبط ابن‌ جوزي‌، يوسف‌، مرآة الزمان‌، حيدرآباد دكن‌، 1371ق‌/1952م‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، ويسبادن‌، 1974م‌؛ عبدالمهدي‌، عبدالجليل‌ حسن‌، المدارس‌ فى‌ بيت‌المقدس‌، عمان‌، 1981م‌؛ عليمى‌، عبدالرحمان‌، الانس‌ الجليل‌ بتاريخ‌ القدس‌ و الخليل‌، عمان‌، 1972م‌؛ ناصري‌ طاهري‌، عبدالله‌، بيت‌ المقدس‌، شهر پيامبران‌، تهران‌، 1367ش‌؛ نجم‌، رائف‌ يوسف‌ و ديگران‌، گنجينه‌هاي‌ قدس‌، ترجمة صديقة وسمقى‌، تهران‌، 1371ش‌؛ نعيمى‌، عبدالقادر، الدارس‌ فى‌ تاريخ‌ المدارس‌، دمشق‌، 1367ق‌/ 1948م‌. نورالله‌ كسايى‌