اَمْروهه‌، شهري‌ در شهرستان‌ مرادآباد در استان‌ اوتارپرادش‌ هند. اين‌ شهر در 28 و 54 عرض‌ شمالى‌ و 78 و 28 طول‌ شرقى‌ (ندوي‌، 7)، كنار رود سوت‌نادي‌ قرار دارد و از طريق‌ راه‌ آهن‌ به‌ مرادآباد و دهلى‌ متصل‌ است‌ ( بريتانيكا، ميكرو، .(I/330 امروهه‌ در منطقه‌اي‌ واقع‌ است‌ كه‌ بجز مناطق‌ كوهستانى‌ شمالى‌ آن‌، آب‌ و هوايى‌ استوايى‌ دارد (همان‌، ماكرو، .(XIX/8
اين‌ شهر از اولين‌ شهرهاي‌ هند است‌ كه‌ جزو حكومت‌ اسلامى‌ دهلى‌ قرار گرفت‌ (هيگ‌، .(87-88 غياث‌الدين‌ بلبن‌ (بلبان‌) طى‌ عمليات‌ نظامى‌ در 652ق‌/1254م‌، يك‌ مركز مهم‌ نظامى‌ در امروهه‌ ايجاد كرد («منازعه‌...1»، .(147 وي‌ پس‌ از جلوس‌ بر سلطنت‌ دهلى‌ در 664ق‌/1266م‌، امروهه‌ را مركزيت‌ بخشيد و شهرهاي‌ كنونى‌ باريلى‌، مرادآباد، رامپور و بيجنور را تابع‌ آن‌ قرار داد 73) S, , .(EIبلبن‌ راجپوتهاي‌ كاتهر را كه‌ حكومت‌ امروهه‌ در دفع‌ دست‌ اندازيهايشان‌ ناتوان‌ بود، سركوب‌ كرد (اكرام‌، .(81 امروهه‌ در موقعيت‌ جديد به‌ سرعت‌ توسعه‌ يافت‌ و مراكز و ساختمانهاي‌ دولتى‌ متعددي‌ در آن‌ بنا شد ,S) 2 ، EIهمانجا). حكومت‌ امروهه‌ را از اين‌ پس‌ صاحب‌ منصبان‌ بلندپايه‌ بر عهده‌ داشتند كه‌ از آن‌ جمله‌اند: خواجه‌ تاج‌الدين‌ مكرانى‌ در زمان‌ بلبن‌ (برنى‌، 88)، ملك‌ اردشير نوادة سلطان‌ معزالدين‌ كيقباد در حكومت‌ فيروزشاه‌ (كرمانى‌، 9) و خضرخان‌، پسر بزرگ‌ سلطان‌ علاءالدين‌ خلجى‌ S) , ، EIهمانجا). در حكومت‌ فيروزشاه‌ امروهه‌ مركزيت‌ خود را از دست‌ داد، اما اهميت‌ فرهنگيش‌ همچنان‌ محفوظ ماند (همانجا). در 704ق‌/1304م‌، على‌ بيك‌ از نوادگان‌ چنگيزخان‌ مغول‌، و خواجه‌ تاش‌ با سپاهيان‌ سوار نظام‌ خويش‌ به‌ هند حمله‌ كردند و بر امروهه‌ دست‌ يافتند. علاءالدين‌ خلجى‌، شاه‌ هند، تغلق‌ خان‌ را به‌ مقابله‌ فرستاد. وي‌ آنها را سركوب‌ كرد و امروهه‌ را بازپس‌ گرفت‌ (ابوالفضل‌، 3/162؛ «تاريخ‌...2»، ؛ I/205-206 مجومدار، .(300
در سدة 8ق‌، ابن‌ بطوطه‌ از امروهه‌ ديدن‌ كرد. وي‌ اين‌ شهر را كوچك‌ و زيبا وصف‌ كرده‌، و نوشته‌ است‌ كه‌ در فاصلة 3 روز از دهلى‌ كنار رودخانه‌اي‌ قرار دارد كه‌ هنگام‌ ريزش‌ باران‌ به‌ سبب‌ عبور از گياهان‌ مسموم‌، آب‌ آن‌ غيرقابل‌ شرب‌ مى‌شود (ص‌ 537).
امروهه‌ در اواخر سدة 19م‌ جزو ايالات‌ شمال‌ غرب‌ هند، و جمعيت‌ آن‌ 900 ،54نفر بود (ركلو، .(381 در 1991م‌/1370ش‌ جمعيت‌ اين‌ شهر به‌ 893 ،136نفر بالغ‌ شد («اطلس‌...3»، .(306 امروهه‌ در ايالت‌ هندي‌ زبان‌ اوتارپرادش‌ قرار دارد كه‌ فقط 10% اهالى‌ كه‌ بيشتر مسلمان‌ هستند، به‌ اردو سخن‌ مى‌گويند. در اين‌ منطقه‌، 15% ساكنان‌ مسلمان‌ هستند ( بريتانيكا، ماكرو، همانجا). اين‌ منطقه‌ از لحاظ منابع‌ معدنى‌ فقير است‌ و 75% اهالى‌ به‌ كشاورزي‌ اشتغال‌ دارند (همانجا). امروهه‌ مركز بزرگ‌ فروش‌ محصولات‌ كشاورزي‌ است‌. نساجى‌ و سفالگري‌ و توليد شكر در اين‌ شهر رواج‌ دارد (همان‌، ميكرو، .(I/330
از سدة 7ق‌/13م‌ كه‌ امروهه‌ اهميت‌ يافت‌، يك‌ دژ و شماري‌ مساجد و مدارس‌ و خانقاههايى‌ در آن‌ ساخته‌ شد كه‌ از آن‌ ميان‌ فقط مسجد بنا شده‌ در عهد معزالدين‌ كيقباد در 686ق‌/1287م‌ هنوز پا برجاست‌ S) , 2 ، EIهمانجا). امروهه‌ قرنها از مراكز اسلامى‌ مهم‌ هند بود ( آمريكانا، .(I/591 هجرت‌ مشايخ‌ قريش‌ از اولاد امام‌ على‌النقى‌(ع‌)، اسلام‌ و مذهب‌ شيعه‌ را در امروهه‌ رواج‌ بيشتر داد ( اردو...، 3/242). سفر ايرانيان‌ به‌ هند به‌ ويژه‌ در سده‌هاي‌ 16 و 17م‌، مركزيت‌ شيعة امروهه‌ را وسعت‌ بخشيد (تيتوس‌، .(91 اولين‌ مسجد شيعيان‌ امروهه‌ توسط مولانا سيد محمد عبادت‌ (د 1225ق‌/1816م‌) ساخته‌ شد و همو نماز جمعه‌ و اعياد مذهبى‌ را در اين‌ شهر برقرار كرد (رضوي‌، .(II/154 مسجد جامع‌ امروهه‌ كه‌ در سدة 7ق‌ بر ويرانة يك‌ معبد هندو بنا شد، به‌ بركت‌ پير صدرالدين‌ كه‌ از اولياء الله‌ و مؤذن‌ آن‌ مسجد بود، زيارتگاه‌ مسلمانان‌ و هندوان‌ گرديد ( اردو، همانجا). پس‌ از تقسيم‌ هند، بسياري‌ از مسلمانان‌ امروهه‌ به‌ پاكستان‌ رفتند ( آمريكانا، همانجا).
دانشمندان‌ و علماي‌ بسياري‌ از امروهه‌ برخاسته‌اند و يا به‌ آنجا منسوبند، از آن‌ جمله‌ است‌: شرف‌الدين‌ شاه‌ ولايت‌ (د 700ق‌) ( اردو، همانجا)، شيخ‌ بن‌ امروهه‌ (د 987ق‌)، مير سيد محمد مير عدل‌ امروهى‌ (د 986ق‌)، مولانا الهداد امروهه‌ (د 990ق‌) (بدائونى‌، 39-40، 75-76، 157)، مولانا سيد محمد سيادت‌، سيدالعلما مولانا سيد حسين‌ و پسران‌ او، و شيخ‌ محمد اعجاز حسن‌ (رضوي‌، 163 .(154,
برخى‌ دانشكده‌هاي‌ وابسته‌ به‌ دانشگاه‌ آگره‌ در امروهه‌ ايجاد شده‌ است‌ ( بريتانيكا، ميكرو، .(I/330
مآخذ: ابن‌ بطوطه‌، محمد، رحلة، بيروت‌، 1407ق‌/1987م‌؛ ابوالفضل‌ علامى‌، آيين‌ اكبري‌، لكهنو، 1893م‌؛ اردو، دائرة معارف‌ اسلاميه‌، لاهور، 1388ق‌/ 1968م‌؛ بدائونى‌، عبدالقادر، منتخب‌ التواريخ‌، كلكته‌، 1869م‌؛ برنى‌، ضياءالدين‌، تاريخ‌ فيروزشاهى‌، ترجمة سيد معين‌الحق‌، لاهور، 1991م‌؛ كرمانى‌، على‌، مآثر محمود شاهى‌، دهلى‌، 1968م‌؛ ندوي‌، معين‌ الدين‌، معجم‌ الامكنه‌، حيدرآباد دكن‌، 1353ق‌؛ نيز:
Americana; Britannica, 1978; Britannica Atlas 1992; EI 2 , S; Haig, W., X Recovery of the Punjab n , The Cambridge History of India, New Delhi, 1987, vol. III; History of the Rise of the Mahomedan Power in India, New Delhi, 1981; Ikram, S.M., History of Muslim Civilisation in India and Pakistan, Lahore, 1982; Majumdar, R.C., An Advanced History of India, New York, 1958; Reclus, ., Nouvelle g E ographie universelle, Paris, 1885; Rizvi, A.A., A Socio - Intellectual History of the Isn ? ' Ashar / Sh / ' / s in India, Canberra, 1986; The Struggle for Empire, ed. R.C. Majumdar, Bombay, 1979; Titus, M.T., Indian Islam, New Delhi, 1979.
پرويز امين‌