اِمام‌ْباره‌، يا امام‌ بارا، به‌ مفهوم‌ «امام‌خانه‌»، بناهايى‌ در سرزمين‌ هند كه‌ شيعيان‌ براي‌ برگذاري‌ مراسم‌ مذهبى‌ خاص‌ خود، در ماه‌ محرم‌، در آنها گرد مى‌آيند.
امام‌ باره‌ گاه‌ به‌ نامهايى‌ چون‌ خانقاه‌ نيز خوانده‌ مى‌شود، چنانكه‌ حسينيه‌ها را در جنوب‌ هند عاشورخانه‌ مى‌نامند. نخستين‌بار نواب‌ صفدر جنگ‌ (د 1167ق‌/1754م‌)، فرمانرواي‌ ايالت‌ اوده‌، در دهلى‌ ساختمانى‌ براي‌ برگذاري‌ مراسم‌ عزاداري‌ محرم‌ بنا نهاد كه‌ مى‌توان‌ آن‌ را نخستين‌ نمونة امام‌ باره‌ دانست‌ (نك: دهلوي‌، 1/222؛ كول‌، 95 ؛ 2 .(EI
پس‌ از بناي‌ امام‌ بارة آصف‌الدوله‌ در 1198ق‌/1784م‌، احداث‌ امام‌باره‌ها رونق‌ گرفت‌ (نك: ه د، 1/426-427). سپس‌ براي‌ آرامگاه‌ بزرگان‌ نيز از آنها استفاده‌ شد. تأمين‌ هزينه‌ براي‌ امام‌ باره‌ در عرف‌ شيعيان‌ هند، همانند فرهنگ‌ ايرانيان‌، ثواب‌ شمرده‌ مى‌شده‌ است‌ (نك: هاليستر، 166 -165 ؛ كول‌، 97 -96 ؛ 2 .(EI
در روزهاي‌ سوگواري‌ غالباً مرسوم‌ بوده‌ است‌ كه‌ امام‌ باره‌ را چراغان‌ كنند؛ چنانكه‌ شوشتري‌ (د 1220ق‌/1805م‌) نوشته‌ است‌، امام‌ بارة آصف‌الدوله‌ را با شمع‌ و چراغ‌، آيينه‌ها و اسباب‌ طلا و جواهر آذين‌ مى‌بستند (ص‌ 424). گاه‌ در بيرون‌ امام‌ باره‌ در گودالى‌ آتش‌ روشن‌ مى‌كنند تا نشانة آتش‌افروزي‌ يزيديان‌ در خيمه‌گاه‌ امام‌ حسين‌(ع‌) و يادآور ظلم‌ آنان‌ باشد. عبور از روي‌ آتش‌ (زغالهاي‌ گداخته‌) با پاي‌ برهنه‌ از جملة رسوم‌ اين‌ سوگواريها بوده‌ است‌. برخلاف‌ امام‌ باره‌هايى‌ چون‌ آصفيه‌، همة امام‌ باره‌ها داراي‌ سراي‌ «زنانه‌» نيستند و گاه‌ در مواردي‌ خاص‌ در اختيار زنان‌ قرار مى‌گيرند (هاليستر، 167-168, .(174
اتاقكى‌ آراسته‌ كه‌ نماد تابوت‌ امام‌ حسين‌(ع‌) است‌ و در هند عموماً به‌ آن‌ «تعزيه‌» گفته‌ مى‌شود، مهم‌ترين‌ وسيلة برگذاري‌ مراسم‌ در امام‌باره‌ به‌ شمار مى‌آيد. امام‌ باره‌ همچنين‌ داراي‌ ضريحى‌ ثابت‌ (قبري‌ نمادين‌) است‌ كه‌ «كربلا» ناميده‌ مى‌شود (جعفري‌، 225, 222-223, 226 ؛ هاليستر، 172-173 ,166 ؛ لولين‌ جونز، .(206 دسته‌هاي‌ عزاداري‌ ميان‌ امام‌ باره‌ها آمد و شد مى‌كنند و در حالى‌ كه‌ عَلَمها را به‌ همراه‌ دارند، «تعزيه‌» را نيز بر روي‌ شانه‌ حركت‌ مى‌دهند (آرزو، 158-159؛ جعفري‌، 224 .(222,
در ساخت‌ امام‌ باره‌ها سنتهاي‌ معماري‌ كاملاً يكسان‌ اعمال‌ نشده‌، اما پاره‌اي‌ خصوصيات‌ حاكى‌ از تعلق‌ آنها به‌ سبك‌ معماري‌ متأخر دورة گوركانى‌ است‌ (نك: لولين‌ جونز، .(209 عناصر اين‌ سبك‌ را در بناهايى‌ چون‌ امام‌ بارة لكهنو مى‌توان‌ بازيافت‌ X/233) ؛ EWA, نيز نك: كخ‌، .(132
امام‌ بارة آصف‌الدوله‌ كه‌ معتبرترين‌ بنا از اين‌ نوع‌ است‌، در مجموعه‌اي‌ از مسجد، صحنها و دروازه‌هاي‌ آن‌ قرار دارد و از مهم‌ترين‌ بناهاي‌ تاريخى‌ لكهنو به‌ شمار مى‌آيد. در اين‌ مجموعه‌، امام‌ باره‌ و مسجد جامع‌ لكهنو با 3 گنبد در محوطة اصلى‌ قرار گرفته‌اند (رامپوري‌، 3/296-297؛ هاليستر، 158 -157 ؛ كول‌، .(95-98 بناي‌ اصلى‌ اين‌ امام‌ باره‌ تالاري‌ گنبددار به‌ ابعاد تقريبى‌ 16ئ49 متر است‌ و ايوانهايى‌ در دو طرف‌ آن‌ وجود دارد. تمامى‌ بنا را سقفى‌ سترگ‌ از آجر و سيمان‌ مى‌پوشاند («فرهنگ‌...1»، ؛ XVI/195 هاليستر، همانجا؛ رضوي‌، .(II/76
امام‌ بارة حسين‌آباد كوچك‌تر از آصفيه‌ است‌ و يك‌ سده‌ پس‌ از آن‌ ساخته‌ شده‌ است‌. اين‌ امام‌باره‌ كه‌ مدفن‌ بانى‌ آن‌ است‌، هرچند تزييناتى‌ چشمگير دارد، اما از نظر استخوان‌بندي‌ بنا كم‌ اهميت‌ شمرده‌ مى‌شود (كول‌، 95 ؛ «فرهنگ‌»، 195 .(XVI/190-191,
امام‌ بارة شاه‌ نجف‌ در مُتى‌ محل‌ لكهنو نيز مقبرة بانى‌ آن‌ را در خود دارد. گنبدخانة اين‌ امام‌باره‌ محل‌ برگذاري‌ مراسم‌ تعزيه‌ است‌. بدين‌سان‌، مانند بسياري‌ از ديگر امام‌باره‌ها كاركردي‌ چند گانه‌ دارد (هاليستر، 159 ؛ داس‌، .(75
مآخذ: آرزو، على‌، چراغ‌ هدايت‌، بمبئى‌، 1390ق‌؛ دهلوي‌، احمد، فرهنگ‌ آصفيه‌، دهلى‌، 1974م‌؛ رامپوري‌، محمد، تاريخ‌اوده‌، كراچى‌،1980م‌؛ شوشتري‌،عبداللطيف‌، تحفة العالم‌، به‌ كوشش‌ صمد موحد، تهران‌، 1363ش‌؛ نيز:
Cole, J.R.I., Roots of North Indian Sh / q ism in Iran and Iraq, Delhi, 1989; Das, N., The Architecture of Imambaras, Lucknow, 1991; EI 2 ; EWA; Hollister, J.N., The Shi q a of India, New Delhi, 1979; The Imperial Gazetteer of India , New Delhi , 1907-1909 ; Jaffri , H. A. , X Muharram Ceremonies in India n , Ta q ziyeh, Ritual and Drama in Iran, New York/Tehran, 1979; Koch, E., Mughal Architecture, Munich, 1991; Llewellyn-Jones, R., A Fatal Friendship, Delhi, 1985; Rizvi, A. A., A Socio-Intellectual History of the Isn ? p Ashar / Sh / q / s in India, Canberra, 1986.
يدالله‌ غلامى‌