و. كافر اصلى. قضاى نماز بر كافر اصلى كه مسلمان شده واجب نيست.

مقصود از كافر اصلى، كسى است كه از پدر و مادر كافر متولد و سپس مسلمان شده است. مقابل آن مرتد قرار دارد كه از اسلام به كفر بازگشته است. بر او، قضاى نمازهايى كه در ايام ارتداد از او فوت شده، پس از بازگشت به اسلام واجب است [1]← ارتداد). چنانكه بر مخالفان شيعه، حتى فرقه‌هاى محكوم به كفر، همچون ناصبيان، قضاى نمازهاى فوت شده در دوران گمراهى، پس از شيعه شدن، واجب است؛ هرچند برخى، سقوط قضا از آنان را ترجيح داده‌اند؛ ليكن اعادۀ نمازهايى كه مطابق مذهب خود به جا آورده‌اند، واجب نيست [2]← استبصار). البته بنابر قول به تكليف كفار به فروع (←قاعدۀ تكليف كفار به فروع)، اداى نماز در وقت بر كافر واجب است؛ ليكن پس از اسلام آوردن وى، از باب ارفاق و تخفيف، قضاى آن از او ساقط مى‌شود (←قاعده جبّ‌).

ز. فاقد طهورين. كسى كه در وقت نماز متمكن از طهارت نيست؛ خواه طهارت اختيارى (وضو و غسل) و يا اضطرارى (تيمم) به قول مشهور، خواندن نماز در وقت از او ساقط است. برخى، قضاى آن نماز را نيز از او ساقط دانسته‌اند؛ هرچند وجوب قضا به مشهور نسبت داده شده است [3]← فاقد طهورين).

در همۀ موارد هفت گانۀ ياد شده، در صورتى كه در اثناى وقت، مانع بر طرف شود، مانند آنكه نابالغ، بالغ يا ديوانه، عاقل و يا كافر، مسلمان شود، چنانچه وقت براى به جا آوردن نماز به مقدار يك ركعت باقى باشد، ليكن به جا آورده نشود، قضاى آن واجب خواهد بود.

1‌-‌2. جز هفت گروه ياد شده، قضاى نمازهاى فوت شده بر ساير مكلّفان واجب است، مگر نماز جمعه و عيد كه قضا ندارد. [4]

كسى كه بر اثر خواب نمازش فوت شده، واجب است قضاى آن را به جا آورد؛ ليكن در اينكه قضا مطلقا واجب است؛ هرچند خواب بيش از مقدار متعارف - مثلا چند روز پيوسته - باشد يا در صورتى كه خواب متعارف باشد قضا واجب است،