قسم

قسم [= يَمين]: سوگند خوردن.

قسم خوردن يا يمين در اصطلاح عبارت است از سوگند خوردن به خدا بر فعل يا ترك كارى كه احتمال آن در آينده مى‌رود.

مقصود از احتمال، امكان عقلى وقوع يا ترك عمل است نه امكان شرعى؛ از اين رو، قسم خوردن بر فعل واجب و ترك حرام صحيح است، اما بر ممتنع صحيح نيست. [1]

عنوان اَيْمان يا يمين بابى مستقل در فقه است كه از احكام آن به تفصيل در اين باب سخن رفته است.

انواع: قسم خوردن چند نوع متصور است:

1). قسم خوردن لغو [= يمين اللغو].

براى اين نوع قسم دو معنا ذكر شده است:

يكى قسم خوردن بر گذشته يا آينده، بدون قصد و اراده قسم، مانند قسم خوردن در حال اكراه يا غضب شديد، و ديگرى جارى شدن قسم بر زبان بدون قصد (سبق لسان).

اين نوع قسم به هر دو معناى آن حرام نيست و كفّاره ندارد؛ زيرا نيّت و قصد در تحقق قسم معتبر است. [2]

2. قسم خوردن غموس [= يمين الغموس] يا فاجره [= يمين الفاجرة]. اكثر اين نوع قسم را به سوگند دروغ ياد كردن بر گذشته يا حال تعريف كرده‌اند. برخى، آن را به قسم دروغ خوردن بر گذشته (ماضى) تعريف كرده‌اند. [3] برخى ديگر، بر

[1]. مسالك الافهام 342/8؛ الانوار اللوامع 10 قسم 38/1

[2]. جواهر الكلام 190/31-191

[3]. ارشاد الاذهان 32/2؛ غاية المرام 161/3-162؛ مسالك الافهام 315/8-316؛ جواهر الكلام 156/31-158؛ كتاب النكاح (شيخ انصارى) / 467

[4]. جواهر الكلام 165/31-167

[5].167-169

[6].162-165

[7].170

[8].161-164

[9].161-164

[10].158

[11]. الروضة البهية 420/5-421؛ مسالك الافهام 326/8-327؛ نهاية المرام 422/1

[12]. جواهر الكلام 179/31

[13]. الخلاف 415/4؛ الجامع للشرائع/ 457

[14]. شرائع الاسلام 558/2

[15]. جواهر الكلام 180/31

[16]. قواعد الاحكام 94/3-95

[17]. مسالك الافهام 8 / 334

[18]. جواهر الكلام 181/31-182

[19].185 - 186

[20].186-189

[21]. غاية المرام 165/3

[22]. جواهر الكلام 189/31 - 190

[23].193.