اما اگر پس از خروج از مكه و بازگشت به وطن متذكر شود، و بازگشت به مكه برايش ممكن
نباشد يا مشقت غير قابل تحمل داشته باشد، بنابر قول مشهور نايب مىگيرد تا طواف را
به نيابت از او انجام دهد[66]
طواف نيابتى
براى كسى كه در مكه حضور دارد صحيح نيست، مگر آنكه معذور باشد؛[67] به گونهاى كه
حتى با كمك ديگرى نتواند طواف كند. در غير اين صورت خود بايد طواف كند، هرچند به
كمك ديگرى و نمىتواند نايب بگيرد؛ هرچند در اينكه تا تنگ شدن وقت بايد صبر كند يا
مىتواند به انجام دادن طواف با كمك ديگرى مبادرت نمايد، اختلاف است.[68]
آداب طواف:
رعايت امور زير در طواف مستحب است:
غسل براى
طواف زيارت پس از بازگشت از منى.[69]
ايستادن نزد
حجر الاسود و حمد و ثناى خداوند را گفتن و صلوات بر پيامبر و آلش ـ صلّى اللّه
عليه و عليهم ـ فرستادن و دست به دعا بلند كردن و استلام( استلام) و بوسيدن حجر
الاسود و خواندن دعاى وارد شده.[70]
دعا و ذكر
خداوند در طول طواف.[71]
به قول
مشهور، با آرامش و وقار ـ و نه تند و كند، بلكه ميانه ـ طواف كردن.[72] برخى قدما در
طواف قدوم (نخستين طوافى كه وارد شونده مكه انجام مىدهد؛ اعم از واجب و مستحب)
براى مردان، تند حركت كردن در سه دور نخست و ميانه حركت كردن در چهار دور آخر را
مستحب دانستهاند.[73]
خواندن
دعاهاى وارد شده هنگام طواف.[74]
در آغوش
گرفتن مستجار( مستجار) و
چسباندن شكم و گونهها به آن و اقرار به گناه و خواندن دعاى وارد شده در آخرين دور
طواف.[75]
در آغوش
گرفتن اركان كعبه؛ بويژه ركن حجر الاسود و ركن يمانى و استلام آنها در هر دور از
طواف براى مردان[76]( اركان كعبه).