معيار در تمكّن از تصرف و عدم تمكّن، نظر عرف است.(17)

6. نصاب. هر يك از موضوعات متعلّق زكات، نصابى دارد كه با رسيدن به آن، زكات واجب مى‌شود.(18)

موضوعات متعلّق زكات:زكات به نه چيز تعلّق مى‌گيرد: شتر، گاو، گوسفند (انعام ثلاث)؛ طلا، نقره (نقدين)؛ جو، گندم، خرما و كشمش (غلاّت اربع). در غير اين نه چيز زكات واجب نيست.(19)از بعضى قدما وجوب زكات در محصول پيمانه‌اى زمين عشريّه(--> زمين عشريّه)مانند گندم، جو، برنج، ذرّت، عدس و ساير حبوبات و نيز زيتون به عمل آمده از زمين عشريّه، همچنين روغن آن و نيز عسل به دست آمده از زمين عشريه نقل شده است.(20)برخى، مال التجاره را نيز به موارد فوق افزوده‌اند؛ هرچند مشهور، زكات را در آن مستحب مى‌دانند.(21)

شرايط:تعلّق زكات به هر يك از انعام ثلاث، نقدين و غلات اربع علاوه بر شرايط عمومى، منوط به تحقق شرايطى خاص به شرح ذيل است.

الف. انعام ثلاث:به شتر، گاو و گوسفند با شرايط زير زكات تعلّق مى‌گيرد:

1. نصاب:شتر داراى دوازده نصاب است؛ هرچند از برخى قدما اسقاط نصاب ششم نقل شده است؛ ليكن اجماع ـ قبل و بعد از ايشان ـ بر ثبوت دوازده نصاب است.(22)نصابهاى شتر عبارتند از: در پنج شتر يك گوسفند؛ در ده شتر دو گوسفند؛ در پانزده شتر سه گوسفند؛ در بيست شتر چهار گوسفند؛ در 25 شتر پنج گوسفند؛ در 26 شتر بنابر قول مشهور يك بنت مخاض( -->بنت مخاض)و در صورت نداشتن آن، يك ابن لبون(--> ابن لبون)؛ در 36 شتر يك بنت لبون(-->بنت لبون)؛ در 46 شتر يك حقّه(--> حقّه)؛ در 61 شتر يك جذعه(--> جذعه)؛ در 76 شتر بنابر قول مشهور دو بنت لبون؛ در 91 شتر دو حقّه و در 121 شتر و بالاتر، هر پنجاه نفر يك حقّه و هر چهل نفر يك بنت لبون.

آيا در نصاب دوازدهم (121 شتر و افزون‌تر) مالك مطلقا مخيّر است شتران را به هر يك از چهل و پنجاه محاسبه كرده و زكات آن را بپردازد؛ خواه عدد آنها با

• (17)العروة الوثقى 4/ 9
• (18)10
• (19)جواهر الكلام 15/ 65
• (20)مختلف الشيعة 3 / 195 ـ 197
• (21)جواهر الكلام 15/ 72 ـ 73
• (22)76 ـ 77