درصورت عدم امكان تحصيل طهارت (وضو و غسل) با آب، تيمّم با خاك، جايگزين آن قرار داده شده است(1)(-->تيمّم).

هرگاه نماز گزار نتواند ركوع و سجود نماز را به جا آورد، اشاره به ركوع و سجود جايگزين آنها مى‌شود.(2)در نماز خوف(-->نماز خوف)نيز هرگاه شخص از اشاره به ركوع و سجود متمكّن نباشد، ركوع، سجود و ذكرهاى آن دو، همچنين قرائت از او ساقط مى‌شود و بدل هر ركعت، تسبيحات اربع(-->تسبيحات اربع)گفته مى‌شود.(3)

اگر روزه گرفتن بر پيرمرد و پيرزن مشقّت داشته باشد، روزه بر ايشان واجب نيست ليكن واجب است براى هر روز يك يا دو مُدّ طعام(-->مُدّ)ـ بنابر اختلاف در مسئله ـ به عنوان فديه (كفّاره) به فقير بدهند.(4)

اگر حاجى به خاطر نداشتن پول يا عدم دسترسى به حيوان، از قربانى كردن عاجز باشد، بايد ده روز به عنوان بدل قربانى روزه بگيرد.(5)

در كفّاراتِ داراى افراد طولى همچون كفّاره ظهار(-->ظهار)و قتل اشتباهى(-->قتل خطا)تكليف اوّلى عمل به مقتضاى فرد نخستين است. ديگر افراد به ترتيب، بدل فرد پيشين مى‌باشند كه درصورت عجز از آن، نوبت به فرد بعدى مى‌رسد.

2. بدل در اموال:اگر كسى مال ديگرى را تلف كند يا در حكم تلف قرار دهد ـ مانند آنكه آن را بفروشد، به‌گونه‌اى كه مالك، دسترسى به آن نداشته باشد ـ درصورتى كه اتلاف، ضمان‌آور باشد، ضامن بدل آن است. بدل در مثلى(-->مثلى)مثل و در قيمى(-->قيمى)قيمت آن است.

(-->بدل تالف)(-->بدل حيلوله)

بدل تالف

بَدَل تالف:عوض مال يا منفعت تلف شده.

از آن در باب تجارت و غصب سخن رفته است.

• (1)جواهر الكلام 5/ 75 ـ 76
• (2)9/ 266
• (3)14/ 182 ـ 183
• (4)العروة الوثقى 3/ 625 ـ 626
• (5)جواهر الكلام 19/ 166 ـ 169 .