شده از مخرج بول زن، حتّى در صورت عدم استبراء نيز محكوم به طهارت است.(3)

ساير احكام:در استبراء، مباشرت شرط نيست. همسر يا كنيز انسان نيز مى‌تواند اين عمل را براى او انجام دهد.(4)رو به قبله بودن در حال استبراء حرام نيست؛(5)هرچند از برخى حرام بودن آن نقل شده است.(6)مستحب است استبراء با دست چپ انجام گيرد.(7)

2. استبراء از منىّ

در وجوب يا استحباب استبراء از منىّ اختلاف است. قول مشهور، استحباب آن است.(8)به قول مشهور، استبراء از منىّ به مرد اختصاص دارد.(9)

كيفيّت:در چگونگى استبراء از منىّ اقوالى مطرح است، از جمله:

1. ادرار پيش از غسل به منظور خروج باقى مانده منىّ از مجرا.

2. ادرار و استبراء از آن.

3. ادرار و در صورت عدم امكان آن، استبراء به نحو استبراء از بول. مشهور ميان متأخّران، قول نخست است.(10)

اثر:چنانچه پس از غسل، رطوبتى از انسان خارج شود و نداند منىّ است يا غير آن، در صورتى كه پيش از غسل، ادرار و استبراء از ادرار كرده باشد، نياز به وضو و اعاده غسل ندارد؛(11)امّا اگر اين عمل (ادرار و استبراء) را انجام نداده باشد، بر وجوب اعاده غسل ادّعاى اجماع شده است.(12)در صورت ادرار بدون استبراء بنابر قول نخست در كيفيّت استبراء ـ كه مشهور بين متأخّران است ـ اعاده غسل لازم نيست، هرچند بايد وضو گرفته شود.(13)در وجوب غسل در فرض عكس آن، يعنى استبراء بدون ادرار اختلاف است.(14)

3. استبراء از خون حيض (استظهار)

به قول مشهور، استبراء از حيض واجب است. مورد آن زمانى است كه خون پيش از ده روز در ظاهر قطع شود، ولى زن احتمال باقى ماندن آن را در داخل شرمگاه بدهد.(15)در اينكه وجوب يادشده، نفسى است يا شرطى (شرط صحّت غسل) و يا مقدِّمى (مقدّمه بودن براى عبادتِ مشروط به طهارت) و يا ارشادى (ارشاد به حكم عقل به لزوم استبراء) اختلاف است.(16)

• (10)108 ؛ مستمسك العروة 3/ 109
• (11)جواهر الكلام 3/ 122
• (12)126
• (13)123
• (14)124
• (15)189 ؛ مستمسك العروة 3/ 257
• (16)جواهر الكلام 3/191 ؛ كتاب الطهارة (شيخ انصارى) (ق) 1/ 227
• (3)مستمسك العروة 2/ 228
• (4)جواهر الكلام 3/ 116 ؛ العروة الوثقى 1/ 177
• (5)جواهر الكلام 2/ 11
• (6)مستمسك العروة 2/ 197
• (7)العروة‌الوثقى 1/179
• (8)جواهر الكلام 3/ 109 ؛ الحدائق الناضرة 3/103
• (9)جواهر الكلام 3/ 112