درس سِی و پنجم:

کِیفِیت تطبِیق قاعده بر قلع نخلۀ سمره (1)

أعوذ بالله من الشِّیطان الرّجِیم

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

الحمدُ لِلّه ربِّ العالمِینَ

و الصلاةُ علِیٰ خِیرةِ الله المُنتجبِینَ محمدٍ و آله الطّاهرِینَ

و اللّعنةُ علِیٰ أعدائِهم أجمعِینَ

مسلک مختار در معناِی لا ضرر

مسالک و راه‌هاِیِی که براِی تبِیِین مفاد قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار بود عرض شد. هم‌چنِین عرض شد که بعضِی‌ها اِین قاعده را به معناِی نهِی گرفته‌اند، بعضِی‌ها به معناِی نفِی در حکم نهِی گرفته‌اند، و هر کدام راه‌هاِیِی براِی تبِیِین و تفسِیر اِین قاعده بِیان کرده‌اند.

بعد از تبِیِین مسالک دِیگر، آنچه به‌عنوان مسلک مختار به نظر مِی‌رسد اِین است که لا ضرر و لا ضرار دو صِیغه‌اِی هستند که از نقطه‌نظر معنا با ِیکدِیگر تفاوت دارند. «ضرر» مصدر باب ثلاثِی است و در اِینجا به معناِی اسم‌مصدر است. آنچه مصدر است «ضرًّا» است؛ ضرَّ، ِیَضُرُّ، ضرًّا. ضرر اسم‌مصدر است که به معناِی نفس الضرر و نفس المنقصة است. بنابراِین معناِی لا ضرر در اِینجا نفِی منقصت خارجِی است؛ سواءٌ اِینکه اِین منقصت از ناحِیۀ شخصِی به شخص دِیگر باشد و سواءٌ اِینکه اِین منقصت از ناحِیۀ خود شارع به مکلفِین باشد، در هر دو مورد شارع اِین منقصت را نفِی مِی‌کند. در هر دو صورت، ضرر در اِینجا به معناِی تسرِّی فعلِی از فاعل نِیست، بلکه به معناِی نفس‌المنقصة است.