درس سِی و چهارم:

بررسِی نظرِیۀ آِیةالله سِیستانِی در تبِیِین قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار (6)

بسم الله الرّحمٰن الرّحِیم

بحث دربارۀ قاعدۀ لا ضرر به اِینجا منتهِی شد که ضرر به معناِی اسم‌مصدر است و معنا ندارد که نهِی تحرِیمِی به اسم‌مصدر تعلق بگِیرد، چون قطعاً تحرِیم مولوِی شامل اسم‌مصدر نمِی‌شود؛ لذا مفاد اِین قاعده به معناِی نفِی تسبِیب به تحقّق ضرر در عالم خارج است، و به عبارت دِیگر، نفِی جعل حکمِی است که موجب ضرر بشود.

تبِیِین معناِی «لا ضرار» براساس موارد شش‌گانۀ مقدمۀ اول

در ادامه آِیةالله سِیستانِی در مورد لا ضرار مِی‌فرماِیند:

به مقتضاِی مناسباتِی که در موضوع اضرار است ـ که ماهِیتِی مرغوبٌ‌إلِیها است لدواعٍ نفسانِیةٍ و لمنافع نفسانِیةٍ ـ ضرار قطعاً به معناِی مصدر منتسب به فاعل است، ِیعنِی ضرار در اِینجا به معناِی اضرار متکرّر ِیا مستمر است؛ فلهذا ضرار در اِینجا به معناِی نهِی به لسان نفِی است: لا ضرارَ ِیعنِی ِیَحرُم الإضرار بالغِیر، لا تضارّ بأحدٍ، لا ِیُضارَّ أحدٌ بأحدٍ!

قبل از اِینکه وارد تتمّۀ بحث اِیشان بشوِیم، مطلبِی که در اِینجا به نظر مِی‌رسد اِین است: بله، ِیکِی از معانِی ضرار، اضرار متأکّد ِیا اضرار مستمر و متکرّر است؛ ولِی اِیشان در اِینجا ضرار را فقط به معناِی اضرار مستمر گرفتند، لذا روِی اِین حساب، چگونه اِیشان اضرار غِیر متکرّر را در اِین قاعده مِی‌گنجاند و درج مِی‌کند؟! اگر ضرار به معناِی اضرار متکرّر باشد، پس اضرار غِیر متکرّر دِیگر در اِینجا حکمِی ندارد.

بله، اگر ما ضرر را به معناِی نفِی تسبِیب به ضرر تفسِیر کردِیم، ولِی گفتِیم که نفِی تسبِیب منافاتِی با تحرِیم مولوِی ندارد و تحرِیم مولوِی هم از لا ضرر استفاده مِی‌شود